آیا بیشتر زلزله‌ها، شب‌ها رخ می‌دهد؟

خلاصه‌ای از آن را بدلیل سوالاتی که مجدادا طی تماس های متعدد با من مطرح می شود را اینجا ذکر می کنم، امیدوارم که مفید باشد. اکثر سوالات به شرح ذیل مطرح میشود:
آیا زلزله ها در ساعات خاصی از شبانه روز رخ می دهد؟ یا به نظر می رسد شب ها تعداد آنها از روز بیشتر است یا بالعکس؟ عده ای از عزیزان هم درباره فصل ها و کثرت آنها مثلا در زمستان یا تابستان سوال می فرمایند.

برای پاسخ به این مطلب باید اول دانست که اگر اینجا روز است جای دیگر از کره خاکی شب است یا ظهر است و یا عصر، در همین راستا باید دانست اگر ما در فصل زمستان هستیم، کشورهایی هستند که در فصل تابستان و یا دیگر فصول هستند پس لذا چون زلزله ها در کل جهان رخ می دهند عملا نمی توان یک تقسیم بندی بر اساس شب و روز یا فصول مختلف داشت.

اما برای اثبات علمی تر به این نوع سوالات، چنانچه چند سال پیش خود من هم انجام دادم، اگر زلزله های کوچک و بزرگ دنیا را در طی یک برهه مثلا ٣٠، ٦٠ و یا ١٠٠ ساله رسم کنیم خواهیم دید که به هیچ وجه بر پر تعداد بودن آنها در زمان خاصی مثل صبح، شب، زمان تلاطم دریا، یا شب مهتابی و فصولی از سال نمی توان ارتباط داد. این کار در محدوده کشور هم اگر انجام بگیرد باز نمایانگر برتری زمانی به زمان دیگر نمی شود.

ولیکن سوال جالبتر شاید این باشد که چرا مردم این تصور در ذهنشان شکل می گیرد و به این باور حقیقتا خواسته یا ناخواسته می رسند که مثلا بیشتر زلزله ها شب ها رخ می دهد؟ به گمانم از آنجایی که زمان زلزله های متفاوت برای هر مخاطب، دارای معنی و اهمیت ویژه‌ای و تداعی کننده زمان آن رخداد یا فعل انجام شده مهم (خوب یا بد) در ضمیر او همخوانی پیدا می کند، فقط آنها در ذهن باقی می ماند و بقیه فراموش می شود. از آن سو است که مثلا فردی چنین احساسی می کند که چون هر دو زلزله سال قبل در شب مصادف با اتفاقی مهم برای او رخ داد، پس تمامی زلزله های دیگر که او به خاطر ندارد هم شب رخ داده است. درد حالی که چنین نیست.

در یک جمله، فعلا هیچ شاهدی بر تقسیم زمانی زلزله ها در دسترس نیست و آنچه هست به هیچ وجه تاییدی بر اولویت زمان شب یا زمان روز برای رخ داد زلزله ندارد.

* استاد نمونه کشور در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران، بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران در ایران و موسس انجمن زبدگان شهر در کشور