اعتماد،نه؛تعامل،بلامانع

حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب در تاریخ ۰۶/۰۶/۱۴۰۳ در دیدار هیئت دولت چهاردهم فرمودند:
« ما به دشمن امید نبندیم؛ برای برنامه‌هایمان منتظر موافقت دشمنان و کسانی که با ما [دشمنند نباشیم]؛ این منافات ندارد با اینکه آدم با همان دشمن در یک جایی تعامل هم بکند؛ مانعی ندارد؛ امّا امید به او نبندید، اعتماد به دشمن نداشته باشید.»
در ارتباط با مفاهیم اعتماد و تعامل و نحوه اجرای آن به دو نکته اشاره می شود.

۱.اعتماد به بیگانگان
در تاریخ ایران و در مقاطع متعدد،اعتماد به بیگانگان موجب خسارت های جبران ناپذیر و دردناک شده است.برای مثال در دوره سلطنت فتحعلی شاه و در بحبوبه جنگ ایران و روسیه و اشغال قفقاز توسط مسکو،ناپلئون بناپارت امپراتور فرانسه در رقابت با انگلستان و با نیت حمله به هند،با انعقاد عهدنامه «فین‌کن‌اشتاین» با ایران(۱۴ اردیبهشت ۱۱۸۶ شمسی)، گرجستان را متعلق به ایران دانست و متعهد شد تسلیحات نظامی لازم را به ایران بدهد.در مقابل،دولت ایران متعهد ‌شد روابط خود بخصوص ارتباط زمینی و دریایی با انگلستان را قطع کرده و به دولت مزبور اعلان جنگ بدهد.فتحعلی شاه به فرانسه اعتماد کرد و تعهدات خود را انجام داد اما ناپلئون در حالی که هنوز مرکب عهدنامه با ایران علیه روسیه، خشک نشده بود،در کنار رودخانه «نیمن»، تزار روس را همانند برادر در آغوش کشید و با وی عهدنامه تیلسیت را امضا و به ایران پشت کرد.زمانی که فتحعلی‌شاه از اتحاد روس و فرانسه مطلع شد، چاره را در اعتماد به انگلستان دید. انگلستان با انعقاد دو قرارداد استعماری به نام های «مجمل» و «مفصل» به ایران ضمانت داد که در صورت حمله یکی از کشورهای مهم فرنگ از جمله روسیه، به کمک ایران بشتابد و به نیروهای نظامی ایران کمک مالی کند. سه ماه پس از امضای قرارداد «مفصل»، انگلستان و روسیه جبهه واحدی علیه ناپلئون تشکیل دادند و امکان هرگونه کمک از طرف انگلیس به ایران در جنگ با روسیه منتفی شد.در نتیجه ایران از روسیه شکست خورد و بخش‌های بزرگی از ایران به دلیل اعتماد به فرانسه و انگلیس،طی انعقاد دو معاهده ننگین گلستان و ترکمنچای به قلمرو امپراتوری روسیه پیوست.جالب اینکه دولت ایران با تهدید وزیرمختار انگلیس یعنی متحد قبلی خود، مکلّف به امضای قرارداد ننگین گلستان شد و نقش فتنه گرانه انگلستان در عقد قرارداد ترکمنچای، نیز باعث شد مناطق باقی مانده قفقاز به روسیه واگذار شود و ایران حق کشتیرانی در دریای خزر را هم از دست بدهد.در ماجرای از دست رفتن هرات و بحرین و کودتای ۲۸ مرداد و حمایت از رژیم پهلوی هم اعتماد به آمریکا و انگلیس دلیل اصلی خُسران ایران بود.بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز ایران،در موارد متعدد مثل جنگ تحمیلی،حمایت از تجزیه طلبان،ماجرای مک فارلین،توافقنامه سعدآبادو تعلیق برنامه های هسته ای ایران،مذاکره با آمریکا درمورد عراق،افغانستان و برجام،همواره شاهد بدعهدی و پیمان شکنی طرف غربی بوده است.بر این اساس اصل عدم اعتماد به کشورهای غربی بخصوص آمریکا،ضامن استقلال کشور و زمینه ساز حرکت در مسیر خودکفایی بوده و صحت نگاه دوراندیشانه رهبر معظم انقلاب را نشان می دهد.
۲.تعامل
تعامل از باب تفاعل، به معنای دادوستد کردن با یکدیگر،معامله کردن و تاثیرگذاری بر طرف مقابل است.تعامل با دشمن،در فرهنگ سیاسی به معنای گفتگو،مذاکره و ارتباط سنجیده برای تامین اهداف مورد نظر تعریف شده است. اینکه در مقطعی با دشمن مذاکره و تعامل شود به معنای تسلیم شدن در مقابل آن نیست و در مقاطعی تعامل با دشمن،برای مدیریت تخاصم و عبور از یک مرحله سخت به مرحله آسانتر است.گاهی نیز مذاکره با دشمن برای کاهش تنش و در صورت رفع خصومت،بازسازی روابط قلمداد می شود.در مقطع فعلی، شرایط جهانی و دو جنگ در اوکراین و غزه و احتمال گسترش آنها و همچنین ضرورت رفع تحریم های ظالمانه و مختومه شدن پرونده هسته‌ای،رایزنی‌های ایران با کشورهای غربی را توجیه می کند.در این روند برخورد ایران باید به شکل هوشمندانه وبا استفاده از فرصت‌های موجود و رایزنی، بدون اعتماد به طرف های مذاکره شونده باشد.مذاکرات تهران و واشنگتن با میانجی‌گری قطر که منجر به تبادل زندانیان امریکایی و آزاد شدن بخشی از پول‌های بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی و چند کشور دیگر شد،نوعی از تعامل، بدون اعتماد به طرف مقابل بود و نظام معطل نتیجه این مذاکرات نشد. ایران در طول مذاکره با کشورهای ۱+۵ و ۱+۴ نشان داد که به دلیل دارا بودن منطق قوی و حقانیت،از میز مذاکره رویگردان نیست و برای تامین منافع ملی آماده تعامل سازنده با کشورهای جهان است.دکترعراقچی وزیرامورخارجه نیز در مصاحبه های مختلف خاطر نشان کرده که وزارت امور خارجه در دوره جدید به دنبال مدیریت تنش ها با واشنگتن و بازسازی روابط با کشورهای اروپایی است مشروط بر آن که این کشورها، رویکرد خصمانه خود را تغییر دهند.مهمترین هدف از این تعامل، لغو تحریم‌ها از طریق مذاکرات جدی،در عین پایبندی به اصول بنیادین کشور است.با توجه نظر رهبر معظم انقلاب مبنی بر بلامانع دانستن تعامل، در صورت امید نبستن و اعتماد نکردن به دشمن،باید منتظر طراحی های آتی برنامه های جدید سیاست خارجی بود و برای موفقیت مسئولین خدوم نظام در این مسئولیت خطیر،دعا کرد.

۳۱۱۳۱۱