چالش آب تهران به چه می انجامد؟

رئیس شورای شهر تهران می گوید که طرح بازچرخانی آب را تهیه کرده ایم و بزودی در شورا مورد بررسی قرار می گیرد. شرکت آب و فاضلاب استان تهران اعلام کرد فقط ۱۸ درصد سدهای تهران آب دارند . کشور در سال آبی ۹۹۱۳- ۱۴۰۰ رتبه سوم خشکسالی را در طول ۵۰ سال گذشته و در سال آبی ۱۴۰۰ -۱۴۰۱ رتبه یازدهم خشکسالی را داشته است.بر اساس آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور میزان حجم آب در ۳۰ روز از سال آبی ۱۴۰۱ – ۱۴۰۲ حدود ۱۸.۱۲ میلیارد مترمکعب بوده و شاهد کاهش ۱۴ درصدی ورودی به مخازن نسبت به سال آبی گذشته هستیم. مصرف آب شرب روزانه تهران حدود ۳ میلیون مترمکعب است. آب استان تهران با جمعیت حدود ۱۳.۵ میلیون نفر از آب های سطحی و همچنین آب های زیرزمینی تامین می شود.

براساس گزارش آب منطقه ای تهران، قنات ها در دوره احمد شاه قاجار ،حدود ۴۸ رشته وقفی و خصوصی بود که در مجموع حدود ۶۰ تا ۷۰ سنگ آبدهی داشتند و میراب ها در نوبت های ۱۰ الی ۱۵ روزه آب را در محلات مختلف شهر توزیع می کردند . اما آب قنات ها به سبب آلودگی ، موجب بروز بیماری های مسری و خطرناک می شد . به همین منظور در سال ۱۳۰۱ مسئولان در صدد بررسی لوله کشی آب تهران برآمدند . اما بلدیه آن زمان چندان پی گیر امر لوله کشی نشد و تا حدود سال ۱۳۰۶ ، مردم تهران از آب لوله کشی بی بهره بودند . سپس در آغاز دهه ۱۳۳۰ ، در منطقه جلالیه تهران (بلوار کشاورز ،خیابان فاطمی ) که میدان مشق نظامی بود تاسیسات اولیه تصفیه خانه آب احداث شد و آبی که از سمت کرج به تهران سرازیر بود و در مسیری به نام بلوار کرج (بلوار کشاورز امروزی)جریان داشت به حوزه های آبگیری تاسیسات هدایت شد .

اجرای طرح اولیه لوله کشی آب تهران برای جمعیتی معادل ۹۰۰ هزار نفر در سال ۱۳۲۹ آغاز شد . زنده یاد مهندس مهدی بازرگان در سال ۱۳۳۱ با درخواست مرحوم دکتر محمد مصدق نخست وزیر وقت، مدیرعامل سازمان (لوله کشی) آب تهران شد و به همین منظور دوخط فولادی به قطر ۴۰ اینچ با ظرفیت ۲۴۲ هزار مترمکعب در شبانه روز ،برای انتقال آب از آب گیر بیلقان ساخته شد . با تکمیل شبکه لوله کشی در شهر تهران ،دومین تصفیه خانه کن در سال ۱۳۴۲ و سومین تصفیه خانه نیز برای بهره برداری از آبهای سد لتیان در منطقه حکیمیه تهران پارس احداث شد آب حوضه لتیان(جاجرود) در شمال شرقی شهر تهران سهم قابل توجه‌ای از نیاز آبی شهر تهران را تامین می‌نماید . سد بتنی لتیان ۳۰ درصد از آب شرب شهر تهران را تأمین می‌کند .

تأمین و انتقال آب استان تهران از طریق دو سامانه شرق و غرب صورت می‌گیرد که سامانه شرق شامل سدهای لار، لتیان و ماملو و سامانه غرب شامل سدهای امیرکبیر و طالقان می‌شود، بر اساس آمار طی سال آبی گذشته حدود یک میلیارد و ۲۵ میلیون مترمکعب آب از منابع آبی سطحی و زیرزمینی برای تأمین آب شرب استان تهران اختصاص یافت.

سدهای پنجگانه تهران بخش عمده ای از آب شرب شهر تهران و شهر کرج را تأمین می‌کنند، آب سد طالقان از طریق یک خط لوله ۶۲ کیلومتری به قطر ۱۸۰۰ میلی متر به آبگیر بیلقان کرج منتقل و همراه با آب انتقالی از سد امیرکبیر به سمت تصفیه خانه‌های تهران هدایت می‌شود.

آب شرب انتقالی از سد لار نیز از طریق تونل و خط لوله به سمت تهران ارسال می‌شود که بخشی از آن به تصفیه خانه پنجم تهران و بخشی دیگر نیز به دریاچه سد لتیان منتقل می‌شود و آب انتقالی از سد لتیان به تصفیه خانه‌های شماره ۳ و ۴ تهرانپارس و آب شرب انتقالی از ماملو به تصفیه خانه شماره هفتم منتقل شده و پس از انجام فرآبندهای تصفیه به شبکه توزیع آب شرب شهر تهران تزریق می‌شود. افزایش جمعیت بی‌شک اقلیم و منابع آبی منطقه را تحت اثر قرار می‌دهد و دستخوش تغییر می‌کند. تغییرات اقلیمی بر منابع آبی تهران اثرگذار است.

کارایی پایین مصرف آب در مصارف شهری و روستایی ، مشارکت محدود ذینفعان در برنامه ریزی و مدیریت توسعه؛ لزوم بازسازی و توسعه زیرساخت های هیدرولیکی برای استفاده پایدار از آب؛ مشکلات آلودگی ناشی از تخلیه فاضلاب تصفیه نشده به آبراهه ها و سفره های آب عمومی از چالشهای مهم تامین آب برای تهران است. دفع فاضلاب در محل، باعث افزایش خطر برای آلودگی آب های زیرزمینی و سطحی و خطرات بهداشتی و محیط زیستی ناشی از استفاده مجدد از پساب های تصفیه نشده می شود.

مساله آب تهران به تدریج به یکی از اساسی ترین چالشهای پایتخت ایران تبدیل شده است. اگر از همین حالا برای کاهش بار جمعیتی در استان تهران و به تدریج مدرنیزه کردن سامانه آب و فاضلاب نشود، به تدریج گرفتاری در این بخش در دهه های پیش رو به مشکلات لاینحلی تبدیل می شود .

*منتشر شده در روزنامه شرق. یکشنبه ۱۵ آبان ۱۴۰۱

۶۵۶۵