از سقوط کابل تا مقاومت کِیف؛ جهان در سالی که گذشت

جهان و بالتبع کشور ما ایران در سال ۱۴۰۰ و به خصوص نیمه اول آن درگیر بحران کرونا و رویدادهای تلخ ناشی از آن بود که جان بسیاری از هموطنان ما را گرفت و به خصوص در تابستان ۱۴۰۰ زبانه های این آتش همه گیرتر و دهشتناکتر گشت و تعداد کشته شدگان روزانه در ایران را به عدد ۱۰۰۰ نفر نیز نزدیک نمود .

در سالی که گذشت تقریبا همه دنیا درگیر این بحران همه گیر بود و تمانی کشورها به نحوی تحت تاثیر کرونا و اثرات بهداشتی ، اجتماعی ، اقتصادی این پاندمی بودند .

مذاکرات برجام بعد روی کار آمدن دولت دموکرات جدید در آمریکا از سر گرفته شد ولی دولت دوازدهم در ایران نتوانست در نهایت این مذاکرات را نهایی کرده و با به روی کار آمدن دولت سیزدهم در انتخابات خرداد ۱۴۰۰ ، ایران به شکلی جدید و با مذاکره کنندگان متفاوت بر سر میز مذاکره حاضر شد ولی تا آخرین ساعت سال ۱۴۰۰ ، امضای توافق جدید در هاله ای از ابهام باقی ماند .

سقوط مشکوک کابل توسط طالبان در نیمه دوم مرداد ماه ۱۴۰۰ به شکل ناگهانی و سریع تمام کارشناسان و علاقه مندان روابط بین الملل را شگفت زده کرد و اینکه ارتش افغانستان در مقابل طالآمنبان کمترین مقاومتی از خود نشان نداد باعث حیرت فراوان گشت ، با فرار اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان عملا عمر حکومت دموکرات جمهوری اسلامی افغانستان پایان پذیرفت .

امید اندکی در افغانستان به روشنفکران شمالی و احمد مسعود پسر احمد شاه مسعود افسانه ای در پنجشیر بود که او نیز به تنهایی کاری نتوانست انجام داده و از افغانستان خارج شد .

حضور بیست ساله آمریکا و دولت های که در افغانستان به روی کار آمدند نتوانستند انسجام ملی را در افغانستان ایجاد کنند و افغانستان سرزمینی دو پاره در میان روشنفکران شمالی و قشریون جنوبی است ،ملتی که با وجود برتری نظامی ارتش این کشور نتوانست حتی برای مدتی کوتاه از پایتخت خود در مقابل عده ای تویوتا سوار کلاشینکف بدست دفاع نماید .

در عراق و در مهرماه ۱۴۰۰ انتخابات زودهنگام پارلمان این کشور برگزار شد و شاید بر خلاف پیش بینی ها جریان صدر با ۷۴ کرسی در بین ۳۲۹ کرسی انتخابات پیروز این انتخابات لقب گرفت ، در اقلیم کردستان عراق نیز حزب دموکرات کردستان عراق که به تنهایی و بدون ائتلاف با سایر احزاب کُردی در انتخابات عراق شرکت کرده بود با ۳۱ کرسی نتیجه قابل توجهی به دست آورد و هم به نوعی انتقام خود از حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق گرفت و هم می‌تواند در کنار جریان صدر دولت ساز جدید در عراق آینده باشد .

حزب دموکرات کردستان عراق احتمالا برای بار نخست در عراق بعد سقوط صدام ، رئیس جمهور این کشور را از حزب خود معرفی خواهد کرد ، عنوانی که در این سالها همواره در اختیار رقیب سیاسی کُرد خود یعنی حزب اتحادیه میهنی کردستان بوده است ، حزبی که بعد از فوت جلال طالبانی ، توسط پسر او بافل طالبانی و عموزاده اش شیخ لاهور جنگی به صورت مشترک اداره می‌شود و در جریان بازپس گیری شهر کرکوک از اقلیم کردستان عراق توسط دولت مرکزی عراق در سال ۲۰۱۷ از سوی حزب دموکرات و رهبر آن مسعود بارزانی متهم به خیانت به آرمان های کردستان عراق شدند .

اما اکراین و تهاجم روسیه به آن با مشارکت بلاروس و نیروهای از چچن در اوایل اسفند ماه ۱۴۰۰ به نظر مهمترین اتفاق سال گذشته در عرصه روابط بین الملل بود که بر خلاف تصور روسها این تهاجم به سال ۱۴۰۱ نیز کشیده شد و روسها که در اندیشه تصرف سه روزه کیف پایتخت اکراین بودند (کیف تنها ۳۸۰ کیلومتر با مرزهای روسیه و فقط ۱۰۰ کیلومتر با مرزهای بلاروس متحد روسیه فاصله دارد ) نزدیک به یک ماه است که در باتلاق اکراین دست و پا زده و علاوه بر تحریم های همه جانبه جهانی و خشم مردم جهان ، دچار خسارات فراوان مالی ، نظامی و جانی شده اند ( ده هزار نظامی روس به اعلام رسانه های روسی ) جنگی که روسها را شاید دوباره به سی سال قبل برگرداند و به انسجام داخلی آنها خدشه وارد نماید .

اکراینی ها که دل خوشی از روس ها نیز نداشتند در یک ماه گذشته مقاومتی بی نظیر از خود نشان دادند و اندیشکده های روابط بین الملل اروپایی که همیشه از مقاومت مردم فنلاند در جنگ جهانی دوم در مقابل ارتش شوروری به عنوان به حماسه و رویداد مهم یاد می‌کردند اکنون واقعه ای در عصر کنونی را در همان ابعاد و حتی بزرگتر در دسترس دارند ، نبرد اکراین شاید برای اشرف غنی افغانی هم حسرتی باشد که چرا مانند رئیس جمهور زلنسکی اکراینی در پایتخت نماند و با ماندنش مردم را ترغیب به دفاع از پایتخت نکرد. رئیس جمهوری که از هم اکنون چهره سال ۲۰۲۲ در مطبوعات و سازمان بین المللی را به خود اختصاص داده است .

مقاومت اکراین در مقابل روسیه ، احتمالا هوس وعطش چین را رای حمله به تایوان را فرونشاند ، چون هم تایوان به لحاظ نیروی نظامی از اکراین قوی تر است ( ۴۰۰ هواپیمای جنگی و اینکه خلبانان نظامی تایوان از برترین خلبانان جهان هستند ) و هم اینکه چین با تایوان دارای مرز زمینی نیست و به علاوه بسیاری از بنادر تجاری چین در تیررس هواپیمای تایوان قرار داشته و برای کشوری که اقتصاد مهمترین مولفه آن است هرگونه آسیب به تجهیزات لجستیکی اقتصادی یعنی دوری چندین ساله از اهداف اقتصادی بلند مدت این کشور و مقاومت اکراین هم شهامت تایوان را بیشتر نموده است و هم چینی ها را از فکر حمله احتمالی دورتر .

هنگامی خرس بزرگ و برادربزرگتر (القاب شوروی سابق ) در اشغال همسایه کوچک و ضعیف خود ناتوان مانده قطعا کشورهای دیگر در رویکرد خود نسبت به تهدید نظامی کشورهای هر چند کوچکتر از خود تجدید نظر خواهند کرد .

* دکترای روابط بین المل و مدیر گروه مطالعات کشمکش و همکاری در خاورمیانه امروز در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه