روز جهانی اهدای خون

زمان مطالعه: ۵ دقیقه

هدف از نامگذاری روز جهانی اهدای خون (World Blood Donor Day – WBDD) افزایش فرهنگ اهدای خون برای اهدای زندگی به افرادی است که نیازمند خون و فرآورده‌های آن هستند.

تاریخ روز جهانی اهدای خون

هر سال روز ۱۴ ژوئن روز جهانی اهدای خون نامیده می‌شود، ۱۴ ژوئن ۲۰۲۲ برابر با ۲۴ خرداد ۱۴۰۱ است.

تاریخچه روز جهانی اهدای خون

سازمان بهداشت جهانی، جامعه بین‌المللی انتقال خون، انجمن بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر و اتحادیه بین‌المللی سازمان‌های اهداکنندگان خون به اتفاق از سال ۲۰۰۴ میلادی (۱۳۸۳)،۱۴ ژوئن را روز جهانی اهداکننده خون نامگذاری کردند و از همه کشور‌ها خواستند در این روز برای بزرگداشت اهداکنندگان برنامه‌ریزی نمایند. این روز به مناسبت سالروز تولد کارل لنداشتاینر (Karl Landsteiner) کاشف گروه‌های خونی و برنده جایزه نوبل در سال ۱۹۳۰ انتخاب شد.

شعار روز جهانی اهدای خون

روز جهانی اهدا خون هرسال یک مضمون و درون مایه و شعار دارد، «خون سالم برای همه» موضوع روز اهدای خون در سال ۲۰۱۹ و «برای شخص دیگری در آنجا باشید» موضوع روز اهدای خون در سال ۲۰۱۸ بود.

شعار روز جهانی اهدای خون ۲۰۲۰

مضمون و درون مایه روز اهدای خون در سال ۲۰۲۰ «خون سالم، نجات بخش زندگی» و شعار روز اهدای خون ۲۰۲۰ عبارت است از «اهدا خون برای جهانی سالم تر»

اهدای خون چیست؟

اهدای خون هنگامی رخ می‌دهد که یک فرد سالم به طور داوطلبانه مقدار مشخصی از خون خود را در یک مرکز انتقال خون هدیه می‌کند. خون اهدا شده پس از انجام آزمایش‌های غربالگری و تأیید سلامتی به منظور تهیه فراورده‌های خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد، یا از طریق بانک خون مراکز درمانی به افراد دیگر تزریق می‌شود.

شرایط اهدای خون

• حداقل سن ۱۸ سال تمام و حداکثر ۶۰ سال (اهداکنندگان مستمر تا ۶۵)
  حداقل وزن ۵۰ کیلوگرم
  فواصل اهدا خون هر ۸ هفته یک بار مشروط به آنکه تعداد دفعات آن در طول یکسال برای آقایان از ۴ بار و برای خانم‌ها از ۳ بار تجاوز ننماید.
  همراه داشتن اصل کارت شناسایی (شناسنامه، گواهینامه، گذرنامه و برای اهداکنندگان بار اول کارت ملی الزامی است)

در صورت وجود سابقه موارد زیر حتماً پزشک انتقال خون را در جریان قرار دهید:
آلرژی‌ها: تب یونجه و.
مصرف دارو
سابقه بیماری‌های قلبی و عروقی ریوی کلیوی کبدی
سابقه تزریق خون و فرآورده‌های آن
سابقه غش صرع تشنج
سابقه اعتیاد به مواد مخدر تزریقی
سابقه اعمال جراحی
سابقه رفتار‌های پر خطر مثل تماس جنسی خارج از چارچوب خانواده
سابقه خال‌کوبی، حجامت و تتو
سابقه زردی یا یرقان در خود و خانواده
مسافرت به مناطق آندمی مالاریا

بیشتر بخوانیم: کم خونی ؛ نشانه ها، پیشگیری و راه های درمان

مراحل اهدای خون

۱- ثبت نام در سیستم که شامل ثبت مشخصات فردی است.

۲- غربالگری پزشکی که شامل مصاحبه پزشک و انجام معاینات ساده (اندازه‌گیری وزن، فشار خون، نبض و درجه حرارت بدن) با هدف تأیید صلاحیت پزشکی اهداکننده برای اهدای خون است. در این مرحله پرسش‌هایی از طرف پزشک، در مورد تاریخچه پزشکی مطرح می‌شود که پاسخگویی دقیق و صحیح به این سوالات، منجر به ارتقای سلامت خون‌های اهدایی و حفظ سلامت خود فرد اهداکننده، در حین اهدای خون خواهد گردید.

۳- آزمایش غلظت خون که با نظر پزشک مستقر در واحد اهدای خون، آزمایشات ساده‌ای برای اندازه‌گیری هموگلوبین خون و غلظت آن انجام می‌گیرد.

۴- خود حذفی که در این مرحله فرد از طریق مطالعه جزوات ویژه خود حذفی و راهنمایی‌های پزشک معاینه، از مواردی که سلامت خون و فرآورده‌های خونی را به خطر می‌اندازد مطلع خواهد شد تا در صورت هرگونه شکی در مورد سلامت خونش، از اهدای خون انصراف نماید.

۵- خون‌گیری که شامل استریل کردن ناحیه چین آرنج، ورود سوزن خون‌گیری، دریافت خون و خارج کردم سوزن است. کل مرحله خون‌گیری از زمان خوابیدن روی تخت تا خارج کردن سوزن خون‌گیری، حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد.

۶- نیرو بخشی که شامل دقایقی استراحت همراه با مراقبت کادر پزشکی از اهداکننده و پذیرایی مختصر با آب میوه و شیرینی است.

مقدار اهدای خون

حجم خون جمع‌آوری شده در اکثر کشورها، ۴۵۰ میلی لیتر یعنی کمتر از ۱۰ درصد حجم کل خون است (یک فرد بالغ به طور متوسط ۵/۴ تا ۵/۵ لیتر خون دارد). در بعضی کشور‌ها ۲۵۰ میلی لیتر خون گرفته می‌شود. بدن انسان مایع از دست رفته را بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت جبران می‌کند. گاهی این زمان تا ۳۶ ساعت هم طول می‌کشد میزان گلبول قرمز خون از دست رفته ظرف مدت ۳ هفته جایگزین می‌شود و میزان آهن خون طی مدت ۸ هفته جایگزین می‌شود.

اهدای خون مستمر

وجود ذخیره منظمی از خون ضروری است چرا که عمر گلبول قرمز فقط ۳۵ روز و پلاکت ۳ روز پس از اهدای خون است و بعد از این مدت نمی‌توان از آن استفاده کرد. هنگامی که مردم به طور منظم خون اهدا کنند، سرویس انتقال خون می‌تواند جمع‌آوری خون را به نحوی طراحی نماید که به طور عادی مقدار کافی از هر گروه خونی جهت رفع نیاز‌های کشور در دسترس باشد.

اهداکنندگان مستمر داوطلبانی سالم‌تر از دیگر اهداکنندگان هستند، زیرا اهمیت خون سالم را درک می‌کنند. همچنین احتمال پاسخگویی اهداکنندگان مستمر به اهدای خون در مواقع اضطراری بیشتر است.

عوارض اهدای خون

سرگیجه، احساس ضعف، سبکی سر و تهوع از جمله عوارضی است که بلافاصله پس از اهدای خون ممکن است رخ دهد و معمولاً زیاد طول نمی‌کشد.

بیشتر بخوانیم: فشار خون بالا ؛ علائم و پیشگیری

مزایای اهدای خون

علاوه بر کسی که خون اهدایی را دریافت می‌کند، خود اهداکننده نیز از این جریان سود می‌برد.

کاهش سطح آهن

آهن ماده‌ای معدنی است که بدن برای تولید گلبول‌های قرمز خون به آن نیاز دارد. با این حال، آهن بیش از حد می‌تواند با تأثیر بر اندام‌های مختلف بدن مثل کبد و قلب و نحوه کارکرد آن‌ها برای سلامت شخص مضر باشد.

شناسایی عوارض جانبی سلامتی

هر فردی که خون اهدا می‌کند، یک معاینه فیزیکی ساده و تست خون کوتاه قبل از دادن خون انجام می‌دهد. در نتیجه این امکان وجود دارد که فرد بتواند نگرانی‌های سلامتی ناشناخته را به عنوان بخشی از فرآیند اهدای خون تشخیص دهد. البته یک فرد هرگز نباید از اهدای خون برای پیدا کردن بیماری‌های مربوط به خون مانند هپاتیت B، هپاتیت C و یا HIV استفاده کند.

سوزاندن کالری

اهدای خون ۶۵۰ کالری را می‌سوزاند.

احساس ارزشمند بودن

اهدای خون قدرت تأثیر گذاشتن بر سه نفر را دارد که برای زنده ماندن به خون نیاز دارند. دانستن اینکه آن‌ها برای زندگی دیگران تفاوت ایجاد کرده‌اند می‌توانند استرس فرد را کاهش دهد و باعث شود که آن‌ها احساس بهتری نسبت به خودشان داشته باشند.

مصرف کنندگان خون در ایران

مصرف کنندگان اصلی خون و فرآورده‌های آن در ایران شامل بیماران تالاسمی، بیماران مبتلا به انواع هموفیلی، بیماران دیالیزی، بیماران نیازمند به جراحی‌های بزرگ (مثل جراحی قلب، کلیه، مغز استخوان و زنان)، مبتلایان به بیماری‌های خونریزی دهنده، نوزادان مبتلا به زردی ناشی از ناسازگاری خون مادر و جنین، پیوند اعضا، سوختگی‌های شدید، کم خونی‌های مزمن و انواع سرطان به ویژه در مرحله شیمی درمانی هستند.

سازمان انتقال خون ایران

سازمان انتقال خون در سال ۱۳۵۳ با هدف سامان بخشیدن به وضع آشفته خون رسانی و به منظور ترویج فرهنگ اهدا، تهیه و تأمین خون و فرآورده‌های سالم، مطمئن و رایگان برای رفع نیاز بیماران نیازمند به ویژه مبتلایان به تالاسمی، هموفیلی و لوسمی (سرطان خون) تأسیس شد.

اهداف سازمان انتقال خون شامل مشارکت در مراقبت از بیماران، تأمین خون سالم و کافی، بسیج اهدا کنندگان داوطلب، همکاری با بیمارستان‌ها در حل مشکلات انتقال خون و گسترش شبکه پایگاه‌های انتقال خون است. این سازمان، جمع‌آوری و توزیع خون و فرآورده‌های آن را از طریق مراکز اهدا خون در سراسر کشور بر عهده دارد.

بیشتر بخوانیم: درمان کم خونی با مکمل خون ساز

آمار اهدای خون در ایران

سالانه در کشور ما نزدیک به سه میلیون و ۶۰۰ هزار واحد خون و فرآورده از سازمان انتقال خون به مراکز درمانی بیمارستانی توزیع می‌شود. ۲۰ درصد از خون اهدایی مردم به مصرف بیماران خاص و تالاسمی می‌رسد.

کرونا و اهدای خون

شیوع ویروس کرونا سبب شده تا بسیاری از افراد از ترس ابتلاء به بیماری، مراجعه کمتری به مراکز انتقال خون داشته باشند. در حالی که مراکز انتقال خون ضمن رعایت پروتکل‌های بهداشتی تاکید دارند کرونا یک بیماری تنفسی است و اهدای خون خطری را برای افراد اهدا کننده نخواهد داشت.

پلاسما درمانی این روز‌ها به عنوان روشی برای شکست کرونا شناخته می‌شود. افراد بهبود یافته از بیماری کرونا می‌توانند برای اهدای پلاسما به آنجا مراجعه کنند.

نوشته روز جهانی اهدای خون اولین بار در مجله ی دارویی. پدیدار شد.