مفاد سوگندنامه رئیس جمهور جنبه ی تشریفاتی دارد یا موجب تکلیفی است قانونی؟

وکلای دادگستری پیش از پوشیدن ردای وکالت سوگند یاد می‌کنند تا جز عدالت و احقاق حق منظوری نداشته،برخلاف شرافت وکالت اقدام و اظهاری نکنند و سپس ذیل سوگندنامه را امضاء می کنند. برخلاف تصور برخی افراد که مراسم تحلیف و یاد کردن سوگند را یک مراسم تشریفاتی،بدون ضمانت اجرا می‌دانند،در مقررات انتظامی کانون وکلا پروانه‌ی وکالت وکیلی که مرتکب نقض سوگند شده باطل می‌شود،تعریف چنین ضمانت اجرای سنگینی موید اهمیت رعایت مفاد سوگندنامه‌ نزد جامعه ی وکالت است که به همین سبب وکلا در پایان سوگندنامه شرافت خویش را وثیقه‌ی عمل به سوگندنامه می‌گذارند.

با این مقدمه و به بهانه ی برگزاری مراسم تحلیف نهمین رئیس جمهور ایران، این پرسش قابل تامل است که چنانچه رئیس جمهور در دوران تصدی مقام ریاست جمهوری مرتکب رفتار و عملکردی برخلاف مفاد سوگندنامه شد،تکلیف چیست؟ کدام مرجع یا مستند قانونی ملاک و معیار شناسایی چنین رفتاری است ؟ کدام مرجع حکومتی،سیاسی یا قانونی صالح به تعرفه‌ی چنین رفتاری است؟آیا سوگندنامه‌ی رئیس جمهور جنبه‌ی تشریفاتی دارد یا اینکه عمل به سوگندنامه جزء تکالیف قانونی رئیس جمهور است؟

بنا بر اصل ۱۲۱ قانون اساسی رئیس جمهور در حضور نمایندگان مجلس،رئیس قوه قضاییه و اعضاء شورای نگهبان در مراسمی که با حضور مقامات بلند پایه خارجی و داخلی برگزار می شود در صحن مجلس به شرح ذیل سوگند یاد می کند

(( من به عنوان رئیس جمهور در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می کنم که پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور باشم و همه استعداد و صلاحیت خویش را در ایفای مسئولیت هایی که بر عهده گرفته ام به کار گیرم و خودر را وقف خدمت به مردم و اعتلای کشور ،ترویج دین و اخلاق،پشتیبانی از حق و گسترش عدالت سازم و از هر گونه خودکامگی بپرهیزم و از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته است ،حمایت کنم.در حراست از مرزها و استقلال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی کشور از هیچ اقدامی دریغ نورزم و با استعانت از خداوند و پیروی از پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام قدرتی را که ملت به عنوان امانتی مقدس به من سپرده است همچون امینی پارسا و فداکار نگاهدار باشم و آن را به منتخب ملت پس از خود بسپارم))

در تحلیل و بررسی سوگندنامه‌ی رئیس جمهور سه گزاره قابل توجه است؛ مکان اتیان سوگند،موقعیت سیاسی_قانونی مقاماتی که در مراسم حضور دارند و محتوای سوگند نامه.

رئیس جمهور به عنوان رئیس قوه مجریه و منتخب مردم به موجب سوگندنامه در برابر ملت ایران به خداوند متعال سوگند یاد می‌کند لذا حضور ایشان در مجلس به عنوان خانه ی ملت نزد نمایندگان ملت در راستای توجه به مطلبی است که در صدر سوگندنامه به آن اشاره می‌شود و چون به موجب اصل۱۲۲و۱۱۳ رئیس جمهوری به عنوان دومین مقام رسمی کشور مسئول اجرای قانون اساسی بوده و در برابر ملت مسئول شناخته می‌شود لازم است پیش از تصدی کرسی ریاست جمهوری در برابر مردم سوگند یاد کند که پاسدار قانون اساسی کشور خواهد بود.رئیس جمهور در حضور اعضاء شورای نگهبان ورئیس قوه قضائیه که به نوعی منتخب رهبری هستند و نمایندگان مجلس که منتخب مردم تلقی می‌شوند به پشتیبانی از حق و گسترش عدالت سوگند یاد کرده ،متعهد می‌شود تا از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته است حمایت کند.

ادای چنین عباراتی در حضور قاضی‌القضات در صحن علنی مجلس یادآور اهمیت حقوق و آزادی های عمومی مردم است که در اصل نهم قانون اساسی به اهمیت آن تصریح شده تا جایی که هیچ مقامی حق ندارد به بهانه‌ی حفظ استقلال یا تمامیت ارضی کشور آزادی‌های مشروع ملت را ولو با وضع قانون سلب کند.عبارت انتهایی سوگند نامه باری دیگر به نقش مردم در شکل‌گیری اختیارات دولت(قوه‌مجریه) و مشروعیت ریاست جمهوری تاکید داشته،تصریح می‌شود که آنچه به عنوان قدرت در اختیار مقام اجرایی کشور است متعلق به مردم بوده،به رسم امانت به رییس جمهور تفویض می‌شود؛

قدرتی را که ملت به عنوان امانتی مقدس به من سپرده است همچون امینی پارسا و فداکار نگاهدار باشم

حال با توجه به مفاد سوگند نامه و نظر به تکالیف تعریف شده برای دولت در اصل دوم و فصل نهم قانون اساسی و مفاد سوگندنامه که به نوعی رئیس جمهور را مسئول مستقیم تحقق عدالت و پاسداری از حقوق ملت در حوزه‌ی اختیارات تعریف شده برای این رکن از ارکان حکومت می‌داند،چنانچه رفتار و عملکرد رئیس قوه مجریه برخلاف مفاد سوگندنامه بود،طریق عملی رسیدگی به نقض سوگندنامه از سوی رئیس جمهور چیست؟

وکیل دادگستری-شیراز