یادی از عزت بگوویچ

هیئت‌های مختلف دولتی از جمله شفیق جعفروویچ رئیس شورای ریاست جمهوری بوسنی، دیپلمات‌های خارجی، نمایندگان تشکل‌های مختلف و مسئولین حزب اقدام دمکراتیک بر مزار او تاج گل نثار کردند.

شفیق جعفروویچ، رئیس شورای ریاست جمهوری بوسنی در این مراسم گفت: «عزت بگوویچ رئیس جمهور، متفکر، نویسنده، انسان دوست و حقوقدان بود. عزت بگوویچ یک دولتمرد بود، به معنای واقعی کلمه. سیاستمداران رویای قدرت را می‌بینند. دولتمردان مراقب سرنوشت کشور و مردم هستند. سیاستمداران فقط به انتخابات بعدی فکر می‌کنند. دولتمردان در باره نسل‌های آینده فکر می‌کنند. برای سیاستمداران، قدرت هدف است. برای دولتمردان، قدرت فقط یک وسیله است. عزت بگوویچ یک دولتمرد بود، زیرا برای او قدرت وسیله‌ای برای انجام کار خیر بود و زیرا او مراقب سرنوشت بوسنی و هرزگوین و مردم بوشنیاک و به فکر نسل‌های آینده بود. عزت بگوویچ یک دولتمرد بود، زیرا مردی اهل تفکر و عمل بود. سیاستمدارانی هستند که زیاد فکر می‌کنند، اما عمل نمی‌کنند. کسانی هم هستند که زیاد عمل می‌کنند اما بدون فکر زیاد. عزت بگوویچ یک دولتمرد بود، زیرا هم فکر می‌کرد و هم عمل می‌کرد.»

پیشینه مبارزاتی عزت بگوویچ

او اولین رئیس جمهور کشور بوسنی پس از استقلال و فرمانده ارشد ارتش این کشور در زمان تجاوزات نظامی ‌به این کشور بود. در دانشگاه رشته حقوق خواند و سپس با «جمعیت علمای هدایت» شروع به همکاری کرد. در زمان جنگ دوم جهانی نیزبا تشکیلات «جوانان مسلمان» همکاری داشت. نخستین دستگیری و زندان را در ۱۹ سالگی تجربه کرد که نیروهای نظامی سلطنتی او را دستگیر کردند و مدتی بعد به‌خاطر سوابق پدر بزرگش و نجات دادن ۴۰ صرب از اعدام، او را آزاد کردند. وقتی بر سر حمایت از پارتیزان‌های کمونیست کشور یوگسلاوی میان گروه‌های اسلامی بحث و اختلاف نظر به‌وجود آمد «بگوویچ» از جمله کسانی بود که اعتقاد داشت باید از پارتیزان‌های کمونیست که با آلمان و متحدانش می‌جنگند، حمایت کرد. با این وجود پس از پایان جنگ دوم جهانی و زمانی که کمونیست‌ها در یوگسلاوی به‌قدرت رسیدند، او را به‌بهانه عقاید و فعالیت‌های اسلامی‌اش در ۲۱ سالگی دستگیر و به سه سال زندان (۱۹۴۹-۱۹۴۶) محکوم کردند.

تاسیس تشکیلات «مسلمانان جوان»

در همین مسیر تشکلی به نام «مسلمانان جوان» را که دانشجویان و دانش آموزان در آن عضویت داشتند پایه‌گذاری کرد. هدف آنان رهایی مسلمانان بوسنی از تاثیرات منفی مادی و معنوی حاصل از جنگ بود. رژیم کمونیستی در آن زمان بسیاری از دوستانش را که در سازمان مسلمانان جوان عضویت داشتند به قتل رساند و هزاران نفر از آنان را نیز سال‌ها زندانی کرد. این حرکتی برای ریشه‌کن کردن بزرگ‌ترین سازمان ضد کمونیستی در جنوب شرقی اروپا بود.

بگوویچ در وهله اول به مباحثی چون آزادی، احیای اندیشه اسلامی در عصر جدید، بهبود اوضاع فکری مسلمانان، روابط اسلام و غرب، و ایجاد ارتباط سازنده بین اسلام و ادیان دیگر پرداخت. کتاب‌های «مسایل رستاخیز اسلامی»، «اسلام بین شرق و غرب» و «بیانیه اسلامی» آثار منتشر شده او پیش از زندانی شدنش و در بی‌رحم‌ترین دوره‌ها و در کشوری که محل تلاقی فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف بود، نوشته شده بود.

بگوویچ در پایان دهه ۱۹۸۰، پس از یک دوره مبارزه سیاسی و نقش او در فروپاشی کمونیسم و استیلای ناسیونالیسم به‌شهرت رسید. در سال ۱۹۸۳ بار دیگر توسط کمونیست‌ها دستگیر و به ۱۴ سال زندان محکوم شد. در ۱۹۸۹ آزاد شد و حزب اسـلامی اقدام دموکراتیک را بنیان گذاشت. پس از فروپاشی یوگسلاوی، در اواخر سال ۱۹۹۰ به‌ریاست جمهوری بوسنی انتخاب و از ۱۹۹۰ الی ۱۹۹۶این مسئولیت را برعهده داشت.

گام بلند بگوویچ برای استقلال بوسنی

کمتر از ۶ ماه پس از آن، آشوب و نابسامانی مناطق تحت کنترل فدراسیون یوگسلاوی سابق را فرا گرفت و مردم کرواسی خواهان اســتقلال از صربستان شــدند. بگوویچ نیز رفراندومی برای تمایل یا عدم تمایل مردم به استقلال برگزار کرد که مردم بوسنی یکپارچه خواهان استقلال شدند. در مارس ۱۹۹۲ استقلال بوسنی اعلام و موجب نگرانی و سپس شورش بزرگ قومی اقلیت صرب ســاکن بوسنی با حمایت صربستان شد. بگوویچ پس از ریاست جمهوری و در پی پیمان صلح دیتون نیز چهار سال (۲۰۰۰-۱۹۹۶) به‌عنوان عضو شورای ریاست جمهوری زمام امور را به‌دست داشت. او فردی مومن، ساده زیست، جدی و دارای شخصیتی آرام بود. دوران سیاسی او اگرچه کوتاه بود اما تاریخ و دست سرنوشت او را بازیگر نقش اول جنگ وحشیانه و غم‌انگیز بالکان قرار داد.

در ۱۹۹۲ که اروپای غربی در برابر فشار آلمان برای استقلال کشور کرواسی سر تعظیم فرود آورد. در این زمان بگوویچ بر سر یک دوراهی قرار گرفت. او باید تصمیم می‌گرفت که برای استقلال و به‌رسمیت شناخته‌شدن بین‌المللی اقدام کند و یا به‌عنوان زائده‌ای فرعی در دل صربستان بزرگ باقی بماند. در حالی که هر دوی آنان در پنهان نقشه کشیده بودند تا بوسنی را بین خود تقسیم کنند، «او باید بین سرطان خون و یا تومور مغزی یکی را انتخاب می‌کرد». بگوویچ در پی‌مذاکرات ژنو، وین، لندن و اوهایو در ۱۹۹۵ تن به معامله «دیتون» داد.

او در این موج وحشتناک از پاکسازی قومی که جنگی علیه غیرنظامیان بود، جایگاه اخلاقی خود را در میان رهبران رقیب حفظ کرد. دشمنانش به او لقب بنیادگرا دادند، اما در واقع بنیادگرایان واقعی رهبران صرب و کروات بودند که اقداماتی وحشیانه‌تر از رفتار نازی‌ها در اروپا را مرتکب شدند. بگوویچ در حوزه‌های مختلف فعالیت‌های انسانی اثری بزرگ برجای گذاشت و می‌دانست چگونه روح‌ها را تسخیر کند. او باور داشت که بوسنی فقط یک قطعه زمین نیست بلکه یک عقیده است مبنی بر اینکه انسان‌های پیرو ادیان مختلف می‌توانند با هم زندگی کنند.

بنیانگذار بوسنی جدید

با این که وضع سلامتی او تعریفی نداشت اما در ۴ سال پس از پایان جنگ همچنان برای توسعه و ترقی کشور با جدیت فعالیت کرد و در بسیاری از کنفرانس‌های بین‌المللی اهداف بوسنیایی‌ها را برشمرد. در اکتبر ۲۰۰۰ به‌دلیل وضعیت جسمانی‌اش از ریاست جمهوری کناره‌گیری کرد. یک سال بعد به‌عنوان رهبر افتخاری و همیشگی حزب اقدام دمکراتیک برگزیده شد و در ۱۹ اکتبر ۲۰۰۳ در ۷۸ سالگی در سارایوو درگذشت. بیش از ۱۵۰ هزار نفر از شیفتگان افکار او در تشییع جنازه‌اش شرکت کردند و او را در گورستان شهدای کوواچی به خاک سپردند.

اگرچه او ۱۹ سال است که در میان مردم بوسنی نیست، اما وارثان او با برگزاری نشست‌های بین‌المللی به‌دنبال آن هستند مانع انکار نسل‌کشی به‌ویژه در بوسنی و بالکان باشند. پارلمان بوسنی علی‌رغم همه ابتکارات هنوز نسبت به آنچه که باید انجام دهد یعنی تصویب قانون مجازات افراد منکر نسل‌کشی بی‌تفاوت است. با وجود احکام دادگاه بین‌المللی لاهه برای رسیدگی به جنایات جنگی در یوگسلاوی سابق، بزرگ‌ترین نسل‌کشی اروپا در سربرنیتسا، همچنان انکار می‌شود و رهبران سیاسی و مذهبی صرب با انکار نسل‌کشی به قربانیان توهین می‌کنند.

پس از سال‌ها از گذشت جنگ خونین در بوسنی، ملی‌گرایان در صربستان بسیار تلاش می‌کنند، روایت دروغینی را در جنگ بالکان ارایه کرده و جنایات صرب‌ها را انکار می‌کنند. آن‌ها تلاش کرده‌اند در کتاب‌های درسی کودکان صرب، هیچ ارجاعی به رخدادهای سیاه جنگ بالکان نشود و جنایات جنگ بالکان را از حافظه تاریخ حذف کرده و حتی از مجرمان جنگی به‌عنوان قهرمان یاد می‌کنند! مقامات بوسنی همچنان بر به‌رسمیت شناختن حقایق این کشتار، ادای احترام به قربانیان غیرنظامی، حمایت از بازماندگان، محاکمه قاطعانه عاملان کشتار مردم بوسنی، تضمین برگزاری مراسم بزرگداشت و علامت‌گذاری تمام مکان‌های وقوع جنایات به‌عنوان مکان‌های یادبود، تاکید دارند.

۶۵۶۵