این نوشته‌ها اما می‌کوشد به شکلی اجمالی و فهرست‌وار چند نکته کلی و جزئی درباره این دوره از نمایشگاه کتاب را مرور و ایده‌ه‌هایی را برای سال آینده مطرح نماید.
بخش بین‌المللی
نمایشگاه ملی کتاب ایران از اولین سال‌ها صفت بین‌المللی را با نام خود همراه کرده است؛ هرچند که این صفت کمتر به شکل واقعی و حرفه‌ای نمود یافته است. امسال نیز به دلیل شرایط تحریم‌های ناعادلانه و همچنین روابط منطقه‌ای و جهانی بخش بین‌الملل نمایشگاه کمرنگ بود. مهمان ویژه نمایشگاه کشور عراق بود اما در عمل این کشور نیز به شکل چندان کامل و درخوری در نمایشگاه حضور نیافت.
همچنین اسامی مهمانان خارجی نمایشگاه و مسئولیت‌های ایشان به صورت کامل و شفاف اعلام نشد و گزارشی از دستاوردها و نتایج حضور ایشان انتشار نیافت. از اتفاقات عجیب امسال غیبت کامل ناشران افغانستانی در بخش بین‌المللی نمایشگاه بود که هر ساله شور و حال خاصی در این بخش ایجاد می‌کردند. این اتفاق شاید ناشی از کمرنگ شدن فعالیت‌های فرهنگی در آن کشور پس از به حکومت رسیدن طالبان باشد و شاید هم به دلیل همکاری ایران با حکومت طالبان و نپذیرفتن ناشران و مؤسسات افغانستانی‌های مهاجر و مخالف طالبان.
از دیگر ضعف‌های آشکار این بخش غیبت چشمگیر آژانس‌های ادبی ایرانی بود. به نحوی که از میان حدود ده آژانس و کارگزار ادبی ایرانی فعال در عرصه «بازار جهانی نشر» تنها یک آژانس در این بخش حضور یافته بود. همچنین متأسفانه همچون سال‌های گذشته از آژانس‌های ادبی غیر ایرانی که به نیت مذاکره و معامله با ناشران و پدیدآورندگان ایرانی در این نمایشگاه حضور یابند، خبری نبود.
در بخش بین‌الملل نمایشگاه بی‌شک عدم پایبندی ایران به کنوانسیون‌های جهانی و همچنین تحریم‌های بین‌المللی سبب افت و آسیب خواهد بود. با این حال می‌توان در چارچوب توافقنامه‌های غرفه‌های متقابل رایگان در نمایشگاه‌های کتاب و همچنین کارگزارانی که در بخش توریسم فرهنگی و جذب گردشگر برای نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب فعالیت دارند به رونق این بخش افزود.
برگزاری نشستی میان نمایندگانی از انجمن نویسندگان کودک و نوجوان با چند ناشر خارجی و برگزاری نخستین فلوشیپ کتاب تهران از اقدامات ارزنده نمایشگاه کتاب تهران در عرصه بین‌المللی بود.
فلوشیپ
نمایشگاه کتاب تهران بالاخره در سی و ششمین دوره خود فلوشیپی برای تسهیل و تشویق خرید حق نشر کتب کودک و نوجوان ایران برگزار کرد. این رویداد دستاوردی بزرگ و از مهم‌ترین نقاط تمایز و موفقیت این نمایشگاه محسوب می‌گردد. با این حال نکاتی جهت تکمیل و تصحیح آن قابل ذکر است.
سپردن برپایی این رویداد به انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و حذف و چشم‌پوشی از سایر نهادها و انجمن‌های مرتبط با کتاب کودک و نوجوان در سیاستگذاری و اجرای این رویداد ضعفی بزرگ و غیر قابل توجیه بود. سپردن کلیه تعاملات بین‌المللی فلوشیپ به یک آژانس از کشور ترکیه و مسکوت گذاشتن سایر ظرفیت‌های داخلی و خارجی برای ارتقای سطح کیفی مهمانان این رویداد هم خالی از منطق و منفعت به نظر می‌رسد.
کم سابقگی، ضعف و گمنامی اکثر ناشران خارجی راه یافته به این رویداد، راهیابی برخی ناشران ایرانی کم‌سابقه و غیرفعال در عرصه تألیف به فلوشیپ، پیش‌بینی نکردن برنامه‌ها و رویکردهای مناسب برای انجمن‌ها و سایر نهادهای حاضر در رویداد هم می‌توان به این فهرست افزود.
در خصوص ادامه کار این رویداد در دوره‌های بعدی نمایشگاه دو موضوع نباید از یاد برود: یکی استمرار و نهادسازی که شورایی فراتر از یک انجمن و با حضور همه بازیگران ایرانی فعال در عرصه بازار جهانی نشر به طور مستمر به بحث و پیگیری در این عرصه بپردازند و دوم آموزش و فرهنگسازی که مقدمات و الفبای حضور و تعامل در بازار بین‌الملل را به جامعه نشر کتاب کودک ایران بیاموزند و ایشان را برای این مهم آماده و توانمند سازند.
در فلوشیپ دو نشست یکی برای معرفی قابلیت‌های متون کتاب‌های کودک ایران برای بازارهای جهانی و دیگری درباره قابلیت‌ها و ظرفیت‌های تصویرگری برپا شد که اتفاق خوبی بود و خصوصاً نشست اول از طراحی کارآمد و متناسب با اهداف برنامه برخوردار بود. با این حال جا دارد چنین نشست‌هایی با برنامه‌های کوچک‌تر و کوتاه‌تر که به دور از تعارفات به معرفی و تحلیل قابلیت‌های گروه‌های مختلف کتاب کودک و نوجوان ایران می‌پردازد جایگزین شود. نشست‌هایی با موضوعات خردی مثل: کتب پارچه‌ای و کتب نوزادان، کتاب‌های خردسالان، کتاب‌های علمی، بازنویسی‌های آثار کهن، رمان نوجوان، آثار دینی، افسانه‌ها و حکایت‌های عامیانه، شعر و ترانه و … .
بخش ناشران خارجی
این بخش از نمایشگاه نیز بی‌شک متأثر از عدم پایبندی ایران به معاهدات جهانی، کاهش چشمگیر ارزش پول ملی و قدرت خرید مخاطبان ایرانی، تحریم‌های بین‌المللی و مناسبات دیپلماتیک نمی‌تواند چندان پررنگ و موفق باشد و در مجموع می‌توان گفت در شرایط فعلی از عملکرد قابل قبولی برخوردار بوده است. با این حال استفاده از تکنولوژی‌های نوین همچون پی‌اودی (چاپ براساس تقاضا) می‌تواند به کاهش چشمگیر هزینه‌های حمل‌ونقل، گمرک، انبارداری و نیروی انسانی برای ناشران خارجی بینجامد و استقبال و حضور و فروش ایشان را تقویت کند.
ادامه دارد…
