آخرین وضعیت برجام و شرط احیای آن؛ گفت وگو با محسن پاک‌آیین

دیپلمات پیشین کشورمان درباره آخرین وضعیت مذاکرات گفت: اینکه جوزپ بورل، به‌عنوان مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا و دیگر طرف‌های غربی از کلیدواژه‌های «متن نهایی» و «کفایت مذاکرات» استفاده می‌کنند، هدف‌شان این است که به جمهوری‌اسلامی فشار بیاورند و به‌نحوی به کشورمان هشدار دهند اگر این توافق و متن پذیرفته نشود، دیگر مذاکراتی وجود نخواهد داشت و در واقع برنامه‌های گفت‌وگو در وین تعطیل خواهد شد؛ رویکردی که تلاش می‌کنند از طریق آن با اعمال فشار، رفتار ایران را تحت‌تأثیر قرار دهند تا شرایط آنها را بپذیرد.

محسن پاک‌آیین افزود: استفاده از این کلیدواژه‌ها نشان‌دهنده این است که طرف غربی به‌دنبال تحمیل ایده‌های خود به مذاکره‌کنندگان کشورمان است و قصد دارد از فضای روانی ایجاد شده، برای پذیرش یک «توافق بد» از سوی ایران بهره‌برداری کند و به‌نوعی آن را به ما تحمیل کند.

وی ادامه داد: نکته اینجاست که جمهوری‌اسلامی از روز اول توافق را درصورتی اجرایی می‌دانست که هر دوطرف نسبت به اجرای آن متعهد باشند؛ یعنی ما از ابتدا به‌دنبال «اجرای تعهد در مقابل اجرای تعهد» بودیم. آمریکایی‌ها از برجام خارج شدند و تعهدات خود را انجام نداده و تحریم‌ها را مجددا علیه کشورمان اعمال کردند و تحریم‌های فرابرجامی را نیز افزودند. ما هم بعد از مدتی انتظار و صبر، تعهدهای برجامی خود را به‌حالت تعلیق درآوردیم و در یک حرکت منطقی و مبتنی بر مفاد برجام و قانونی، تعهدهای هسته‌ای خود را کنار گذاشتیم و محدودیت‌های اعمال‌شده را کاهش دادیم.

شرط احیای برجام

دیپلمات پیشین کشورمان گفت: رویکرد اتخاذشده از سوی ایران در برابر بدعهدی طرف مقابل، «حق» ما بود و با چنین نگاه و رویکردی منطقی‌ وارد دور جدید مذاکرات برجامی در وین شدیم و گفت‌وگوها را نیز در همین چارچوب پیگیری می‌کنیم. بر همین اساس هم هست که هیچ تحمیلی را قبول نمی‌کنیم و تنها درصورتی ایران به تعهدهای خود عمل می‌کند که طرف آمریکایی نیز تحریم‌ها را لغو کند و تضمین دهد مجددا تحریم‌های برجامی و پسابرجامی را اعمال نخواهد کرد و ازسوی دیگر مانعی در برابر فعالیت شرکت‌های خارجی با هدف سرمایه‌گذاری و آغاز فعالیت‌های اقتصادی در ایران نیز ایجاد نمی‌کند.
پاک‌آیین تصریح‌کرد: اگر این موضوع محقق شود، آن‌زمان است که می‌توان گفت یک «توافق متقابل» به‌دست آمده که دوطرف از آن سود خواهند برد. در واقع بار دیگر ما محدودیت‌های هسته‌ای را می‌پذیریم و آنها نیز تحریم‌ها را لغو خواهند کرد و روابط اقتصادی جمهوری‌اسلامی با جهان به‌حالت عادی بازمی‌گردد.

استقبال چین از گره‌گشایی برجام
وی با بیان اینکه برخی گمانه‌زنی‌ها مبنی بر اینکه «چین و روسیه در شرایط کنونی تمایلی به امضای توافق ندارند»، بهره‌ای از واقعیت ندارد، گفت: این نیز بخشی از راهبرد آمریکایی‌هاست که قصد دارند بار مسئولیت را از دوش این کشور بردارند و سعی کنند کشورهای دیگر را نیز در مسئولیت عدم‌موفقیت احتمالی مذاکرات سهیم بدانند. پاک‌آیین افزود: این درحالی است که قطعا اگر روابط اقتصادی جمهوری‌اسلامی با جهان عادی و تحریم‌ها لغو شود، چین می‌تواند در ایران سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌تری انجام دهد. در واقع موقعیت ویژه‌ای برای این کشور ایجاد می‌شود که بتواند در ایران سرمایه‌گذاری کند و در چنین شرایطی دوطرف سود خواهند کرد و بهره می‌برند. وی ادامه داد: بنابراین چین هم از گره‌گشایی از برجام و رفع موانع موجود استقبال می‌کند، چراکه پکن در شرایط فعلی برای همکاری با ایران تحت فشار آمریکا قرار دارد و در شرایط عادی این فشار نیز از روی دوش آنها برداشته خواهد شد و راحت‌تر می‌توانند سرمایه‌گذاری‌های سودآورتری در ایران داشته باشند.

ایران و روسیه «رقیب نفتی» نیستند
این کارشناس مسائل بین‌الملل عنوان کرد: درباره روسیه نیز قطعا بعد از لغو تحریم‌های ایران، فضاهای اقتصادی بیشتری برای همکاری‌های دوجانبه ایجاد خواهد شد و روس‌ها راحت‌تر می‌توانند در کشورمان سرمایه‌گذاری کنند و ما هم می‌توانیم در شرایطی که روس‌ها تحت تحریم‌های غرب هستند، از بازارهای این کشور برای عرضه محصولات خود بهره ببریم. به‌صورت طبیعی درصورتی‌که شرایط برای گسترش مناسبات اقتصادی عادی شود، هر دوطرف سود خواهند برد.

پاک‌آیین ادامه داد: ازسوی دیگر اینکه گفته می‌شود درصورت برداشته‌شدن تحریم‌ها، جمهوری‌اسلامی در قامت رقیب روسیه در بازار نفت و گاز جهان ظاهر خواهد شد، نکته درستی نیست، چراکه امروز به‌دلیل جنگ اوکراین و نیاز کشورهای جهان و به‌ویژه کشورهای صنعتی، تقاضا برای خرید نفت بیش ‌از عرضه است و این روند تا مدت‌ها و حداقل تا پایان جنگ اوکراین، که نمی‌توان چشم‌انداز شفافی برای آن ارائه داد، ادامه خواهد یافت و به هر میزانی که نفت وارد بازارهای جهانی شود، مشتری خود را دارد و رقابتی در این عرصه ایجاد نخواهد نشد و چه‌بسا به همکاری روسیه، ایران و اوپک در این زمینه هم منجر شود تا قیمت‌ها به تعادل مناسبی برسد.

وی تأکید کرد: بنابراین می‌توان گفت «همکاری» جای «رقابت» را خواهد گرفت و با توجه به اینکه تقاضا برای نفت در بازار زیاد است، دوطرف به‌راحتی می‌توانند نفت‌شان را به ‌فروش برسانند و مشکلی در این زمینه برای آنها وجود ندارد. در چنین شرایطی طبیعتا روسیه نیز از اینکه برجام نهایی و موانع موجود برداشته شود، استقبال خواهد کرد تا فضای مناسب‌تری برای گسترش همکاری‌های تجاری و اقتصادی میان تهران و مسکو به‌وجود آید.

توپ برجام، همچنان در زمین آمریکا
دیپلمات پیشین کشورمان گفت: درچنین شرایطی به‌نظر می‌رسد توپ برجام کماکان در زمین طرف آمریکایی‌است و اگر آنها برای بازگشت به برجام اراده سیاسی داشته باشند، مسیر هموار خواهد شد. در دوره ترامپ، واشنگتن برای «خروج از برجام» اراده سیاسی داشت و این رویکرد زمینه‌ساز گرفتارشدن او و همچنین ایجاد مشکلاتی برای کشورهای عضو برجام، ازجمله ایران، شد.

پاک‌آیین افزود: امروز هم باید اراده «بازگشت به برجام» در آمریکا ایجاد شود؛ یعنی آنها باید بپذیرند تحریم‌های برجامی و پسابرجامی را لغو کنند و به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بازگردند؛ دراین صورت جمهوری‌اسلامی نیز پس‌از اطمینان از لغو تحریم‌ها، محدودیت‌های هسته‌ای خود را مجددا می‌پذیرد و درنهایت برجام احیا خواهد شد.
وی ادامه داد: بعید می‌دانم در آمریکا اراده‌ای برای اجرای تعهدات‌شان در قبال ایران ایجاد شده باشد؛ به همین دلیل هم هست که سعی می‌کنند برای مذاکرات ضرب‌الاجل تعیین یا پیش‌نویس ارائه‌شده از سوی اتحادیه اروپا را «متن نهایی» اعلام کنند. این رویکرد بیشتر به این دلیل ‌است که با اعمال فشار، ایران را برای پذیرش تقاضاهای خود متقاعد کنند.

پیشبرد استراتژی خنثی‌سازی تحریم‌ها
پاک‌آیین با بیان اینکه مقام‌های جمهوری‌اسلامی هوشمندانه مباحث را دنبال می‌کنند، تصریح کرد: باید به این موضوع مهم نیز اشاره کرد که در شرایط کنونی آمریکایی‌ها بیش ‌از ما نیازمند گره‌گشایی از برجام هستند. جمهوری‌اسلامی در مسیر خنثی‌سازی اثرات تحریم‌ها گام‌های قابل‌توجهی برداشته است و هر روز به پیشرفت‌های جدیدی در این عرصه دست می‌یابیم. وی با بیان اینکه درصورت تحقق کامل اهداف ایران در این حوزه، به‌طورطبیعی آمریکایی‌ها دیگر دستاویزی برای اعمال فشار بر جمهوری‌اسلامی درجهت پذیرش نظارت‌های فراپادمانی آژانس نخواهند داشت، گفت: معتقدم تا زمانی که آمریکایی‌ها تحریم‌ها را لغو نکرده‌اند، این حق ایران است که به‌دنبال تقویت فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خود و بهره‌برداری از دستاوردهای آن در حوزه‌های صلح‌آمیز باشد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل اضافه کرد: بر این اساس باید برنامه‌های هسته‌ای خود را با قدرت پیش ببریم. قطعا سیاست ایران دستیابی به بمب اتمی نیست، اما این موضوع به‌آن معنا نیست که در حوزه‌های دیگر صنعتی ما دست روی دست بگذاریم و منتظر تصمیم غربی‌ها باشیم. به اعتقاد من، دولت باید با قدرت قانون «اقدام راهبردی» مصوب مجلس را اجرا کند. درنهایت هر زمان که آمریکا تحریم‌ها را لغو کرد، می‌توانیم برای بازگشت به نظارت‌های فراپادمانی آژانس تصمیم‌گیری کنیم.

* منتشر شده در همشهری آنلاین/ پنجشنبه ۲۰ مرداد ۱۴۰۱