اسلامی ندوشن؛ نیم شرقی، نیم غربی

در بخش اول چار شخصیت فرهنگی و ادبی قابل ذکر است: شکسیپر که قدرت کلمه را نشان داد. بودلر که دید هنری ‌و کشف زیبایی الهام کرد. تولستوی که با کتاب جنگ و صلح معجزه ادبیات جهان است و جواهر لعل نهرو که دید اجتماعی ‌و جهان بینی بدو آموخت.
در قسمت دوم: جکیم فردوسی، مولانا، سعدی و حافظ

بدین اعتبار اوفرهنگی تلفیقی داشت که متاثر از این شخصیتها بود . قریب یک قرن زندگی، سفرهای بسیار به دهها کشور جهان ومداقه در چند وچون آداب و رسوم آنان ، تسلط به زبان های جهانی، تحصیل و تدریس در دانشگاه های معتبر دنیا،و مراوده وگفتگو با نخبگان ‌و بزرگان علم و فرهنگ ؛ دامنه دانش و تجربه او را بس گسترده وعمیق ساخته بود.

روشن است چنین شخصیتی با چنان اخلاق وارسته و متواضعانه کمتر در دسترس مخاطب قرا ر می گیرد جهان شناسی و به تبع آن غرب شناسی و شرق شناسی و انتشار دهها تحقیق میدانی زمینه تحقیق وکار فرهنگی برای پژوهشگران پدید می آورد که باید از آن بخوبی بهره برد.
عشق به ایران وایران دوستی منطقی و تکیه او بر مفاهیم بنیادی فرهنگ نیز آثار این استاد فرهیخته را چند وجهی و چند بعدی کرده است مطالعه آثار جواهر لعل نهرو بواسطه پایان نامه دکتری خویش در دانشگاه سوربن فرانسه و تکیه بر آثار شیخ اجل ؛سعدی، بعنوان جامع ترین فرد ایرانی؛ بیش از سایر موارد به افکار او ، اعتدال ، زندگی سازی، و حکمت و معنویت همراه با تدبیر و تامل در شیوه مواجهه با حوادث روزگار بخشیده است.

بدین روی می توان آثار استاد ندوشن را نیم غربی، نیم شرقی دانست که محور آن ایران و اعتلای تمدن و فرهنگ ماست.

* گزیده سخنرانی دکتر محمود اسعدی در همایش از ندوشن تا نیشابور ؛ تالار جهاد دانشگاهی.