تجاوز روسیه به اوکراین و نگرانی های هسته‌ای
این مکان همچنان حاوی زباله‌های رادیواکتیو است که جهان در ۳۶ سال پس از آن فاجعه برای مهار آنها تلاش کرده است. نیروهای روسیه عصر پنجشنبه ۵ اسفند ۱۴۰۰ نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل در نزدیکی مرز روسیه سفید را تصرف کردند. مخزن ۲۰۰ تنی موجود در اتاق «مواد بسیار رادیواکتیو» هنوز بقایای رآکتوری است که در سال ۱۹۸۶ در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل منفجر شد . آن رآکتور طی یک آزمایش به طرز فاجعه‌باری منفجر و ذرات رادیواکتیو در انفجار و آتش‌سوزی متعاقب آن آزاد شد.
طبق گزارش سال ۲۰۰۵ سازمان ملل، حدود ۵۰ نفر در دو دهه بعد در نتیجه مستقیم این حادثه جان خود را از دست دادند و ممکن است ده‌ها هزار نفر دیگر تحت تاثیر تشعشعات قرار گرفته باشند. اوکراین نقش مهمی در توسعه برنامه هسته‌ای شوروی داشت. قبل از جنگ جهانی دوم، بسیاری از بهترین فیزیکدانان هسته‌ای شوروی در اوکراین کار می‌کردند. با این حال، در این دوره، ظرفیت توانایی‌های تحقیقات هسته‌ای اوکراین توسط دولت شوروی دست‌کم گرفته شد، رهبران شوروی پیشنهادهای فیزیکدانان خارکف در مورد تولید سلاح‌های هسته‌ای را رد کردند. پس از جنگ جهانی دوم، اوکراین همچنان نقش مهمی در صنعت ..
این مکان همچنان حاوی زباله‌های رادیواکتیو است که جهان در ۳۶ سال پس از آن فاجعه برای مهار آنها تلاش کرده است. نیروهای روسیه عصر پنجشنبه ۵ اسفند ۱۴۰۰ نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل در نزدیکی مرز روسیه سفید را تصرف کردند. مخزن ۲۰۰ تنی موجود در اتاق «مواد بسیار رادیواکتیو» هنوز بقایای رآکتوری است که در سال ۱۹۸۶ در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل منفجر شد . آن رآکتور طی یک آزمایش به طرز فاجعه‌باری منفجر و ذرات رادیواکتیو در انفجار و آتش‌سوزی متعاقب آن آزاد شد.
طبق گزارش سال ۲۰۰۵ سازمان ملل، حدود ۵۰ نفر در دو دهه بعد در نتیجه مستقیم این حادثه جان خود را از دست دادند و ممکن است ده‌ها هزار نفر دیگر تحت تاثیر تشعشعات قرار گرفته باشند. اوکراین نقش مهمی در توسعه برنامه هسته‌ای شوروی داشت. قبل از جنگ جهانی دوم، بسیاری از بهترین فیزیکدانان هسته‌ای شوروی در اوکراین کار می‌کردند. با این حال، در این دوره، ظرفیت توانایی‌های تحقیقات هسته‌ای اوکراین توسط دولت شوروی دست‌کم گرفته شد، رهبران شوروی پیشنهادهای فیزیکدانان خارکف در مورد تولید سلاح‌های هسته‌ای را رد کردند. پس از جنگ جهانی دوم، اوکراین همچنان نقش مهمی در صنعت هسته‌ای غیرنظامی شوروی داشت.
در حالی که موسسه فیزیک اوکراین در خارکف به‌طور فعال در تولید سلاح‌های هسته‌ای شوروی شرکت نکرد، بسیاری از فیزیکدانان اوکراینی بخشی از تلاش‌های در حال انجام در روسیه بودند. فاجعه چرنوبیل نقطه مهمی در تاریخ هسته‌ای شوروی بود. اسناد از طبقه‌بندی خارج شده نشان می‌دهد که نقص‌های طراحی که منجر به فاجعه شده است برای مقامات شوروی شناخته شده بود و می‌توانست اصلاح شود.
میراث فاجعه چرنوبیل یکی از دلایلی بود که مردم اوکراین از نپذیرفتن تسلیحات هسته‌ای اوکراین مستقل حمایت کردند. پروپاگاندای ضد هسته‌ای که در دهه ۱۹۵۰ در اوکراین انجام شد، بعدا بر تصمیم اوکراین مستقل برای دست کشیدن از زرادخانه تسلیحات هسته‌ای شوروی تاثیر گذاشت. البته از آغاز درگیری معاصر با روسیه، بسیاری از اوکراینی‌ها از احیای وضعیت هسته‌ای اوکراین حمایت می‌کنند.
برای جلوگیری از انتشار مواد رادیواکتیو، پس از آن یک «درپوش عظیم» به سرعت ساخته شد تا بقایای راکتور را دفن کند.
نزدیک به یک دهه بعد، مقامات تصمیم گرفتند پوشش ایمن‌تری برای آن بسازند. یک قوس محافظ جدید فولادی غول‌پیکر در سال ۲۰۱۷ با هزینه ۱٫۷ میلیارد دلار تکمیل شد. کارگران می‌توانند از راه دور یک جرثقیل و سایر تجهیزات را در داخل هدایت کنند تا بقیه راکتور را از بین ببرند و سوخت رادیواکتیو را حذف کنند.
اگر این ساختار آسیب ببیند و انفجارهایی در داخل آن رخ دهد، می‌تواند مواد رادیواکتیو باقیمانده را منتشر کند. اوکراین به شدت به انرژی هسته‌ای وابسته است. این کشور ۱۵ راکتور دارد که حدود نیمی از برق آن را تولید می‌کنند. بزرگ‌ترین نیروگاه هسته‌ای اروپا، نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا، در اوکراین واقع شده است.اوکراین بیشتر خدمات هسته‌ای و سوخت هسته‌ای خود را از روسیه دریافت می‌کند، اما با خرید سوخت از وستینگهاوس امریکا این وابستگی را کاهش داده است.
در سال ۲۰۰۴ اوکراین دو راکتور بزرگ جدید را راه‌اندازی کرد. دولت اوکراین قصد دارد سهم هسته‌ای در تولید برق را تا سال ۲۰۳۰ حفظ کند که شامل توسعه تاسیسات جدید خواهد بود.
در سال ۲۰۲۱ وستینگهاوس امریکا قراردادی برای تکمیل ساخت یک راکتور جدید منعقد کرد. دولت هم برای فناوری و هم برای سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های هسته‌ای خود به غرب چشم دوخته است. وستینگهاوس توافقنامه‌ای برای ساخت چهار راکتور AP1000 در سایت‌های موجود دارد. AP1000 یک نیروگاه هسته‌ای است که توسط شرکت وستینگهاوس الکتریک طراحی شده و راکتور آب تحت فشار با هدف بهینه‌سازی اقتصادی است.
برق کل تولیدی در اوکراین در سال ۲۰۱۹، در حد ۱۵۴ تراوات ساعت بود که شامل هسته‌ای ۸۳ تراوات ساعت (۵۴٪)، زغال‌سنگ ۴۵ تراوات ساعت (۲۹٪)، برق‌آبی ۸ تراوات ساعت (۵%)، گاز طبیعی ۱۲ تراوات ساعت (۸%)، خورشیدی ۳ تراوات ساعت (۲٪)، باد ۲ تراوات ساعت (۱%)، سوخت‌های زیستی و زباله ۰٫۵ تراوات ساعت، مصرف کل: ۱۱۷ تراوات ساعت (منبع: آژانس بین‌المللی انرژی و بانک جهانی)
سهم عمده‌ای از تامین انرژی اولیه در اوکراین از اورانیوم و منابع قابل توجه زغال‌سنگ این کشور تامین می‌شود. بقیه نفت و گاز است که بیشتر از روسیه وارد می‌شود. در دسامبر ۲۰۰۵ اوکراین و اتحادیه اروپا توافقنامه همکاری در زمینه انرژی را امضا کردند که این کشور را قوی‌تر به اروپای غربی در زمینه انرژی هسته‌ای و تامین برق مرتبط می‌کند. اوکراین توسعه ذخایر قابل توجه گاز شیل خود را با هدف خودکفایی در گاز طبیعی تا سال ۲۰۲۰ بررسی کرده است، اما تولید سال ۲۰۱۹ حدود ۲۱ میلیارد مترمکعب نشان می‌دهد که هنوز از هدف راهبردی‌اش فاصله دارد. در اواسط سال ۲۰۱۲، استراتژی انرژی اوکراین تا سال ۲۰۳۰ به‌روز و ۵۰۰۰ تا ۷۰۰۰ مگاوات ظرفیت هسته‌ای جدید تا سال ۲۰۳۰ پیشنهاد شد که حدود ۲۵ میلیارد دلار هزینه داشت.
در فوریه ۲۰۲۱، دولت نیاز به سه راکتور انرژی هسته‌ای دیگر برای جایگزینی دو واحد قدیمی‌تر در آنجا داشت و همچنین اجرای پروژه «پل انرژی» به لهستان و مجارستان را تایید کرد. بسیاری از زغال‌سنگ اوکراین در منطقه دونباس در مجاورت روسیه است که در پی اقدام نظامی در سال ۲۰۱۳، استان‌های لوهانسک و دونتسک در منتهی‌الیه شرقی اوکراین خود را به عنوان جمهوری‌های مستقل با وابستگی نزدیک و حمایت روسیه اعلام کردند. یکی از بهانه‌های مهم روسیه برای تجاوز نظامی ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ به رسمیت شناختن استقلال همین دو استان با اکثریت جمعیت روس‌تبار است.
توسعه صنعت هسته‌ای اوکراین در شوروی در سال ۱۹۷۰ با ساخت نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل در شمال اوکراین آغاز شد، اولین واحد در سال ۱۹۷۷ راه‌اندازی شد. واحد ۴ در سال ۱۹۸۳ آنلاین و در سال ۱۹۸۶ تخریب شد. اگرچه صنعت هسته‌ای اوکراین برای سال‌ها از نزدیک با روسیه درگیر بود، اما در طول تغییراتی که پس از استقلال این کشور از اتحاد جماهیر شوروی سابق رخ داد، نسبتا پایدار ماند.
* استاد زلزله شناسی مهندسی پژوهشگاه بین المللی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم