ققنوس، «دوگین» و نواصولگراهای ایران

اندکی در رابطه با کلیپ
کلیپی از صدای خوانش شعر با صدای خود شاعر تهیه شده است که در خلال آن فقط تصویر پرچم روسیه نمایش داده می شود و با موسیقی معروف «مردان آنجلس» ساخته ی مجید انتظامی همنواست. زیرنویس انگلیسی معنای شعر در طول کلیپ پخش می شود و این تنها راه ارتباطی مخاطبان کانال، که عمدتا روسی هستند، با محتوای شعر است. کانال دوگین نام شاعر را مشخص کرده است و ما چون نتوانستیم شاعری به این نام با جستجو در میان دوستان شاعر در سطح کشور و در فضای مجازی پیدا کنیم و با او صحبت کنیم از آوردن نامش معذوریم. علاقمند بودیم ببینیم آیا أصلا شاعر خودش می داند که شعرش در کجا منتشر شده یا نه، و بدانیم آیا او شعر را أصلا برای حمایت از روسیه نوشته یا نه. حتی برای پیدا کردن اطلاعاتی از شاعر به سراغ سایتهای مرتبط با طرفداران روسیه در میان پارسی زبانان مانند پایگاه منتسب به حزب منحله توده هم رفتیم و نتیجه نگرفتیم. در برخی سایتهای به اصطلاح «نواصولگرا» هم که این أواخر حشر و نشری با جریان دوگین داشتند گشتیم و نبود. فرقی نمی کند، شاعرش هر که باشد در موضوع بحث تاثیری ندارد.

همزاد پنداری
به عنوان یک شاعر و کارشناس شعری برنامه های رادیو، أصلا برای من عجیب نیست اگر ببینم کسی با شعری که شاعرش را نمی شناسد رابطه ای حسی برقرار کرده باشد. معمولا وقتی که شعر یک شاعر را می خوانیم در میان مفاهیم شعر به دنبال نشانه هایی از إحساس مشترک می گردیم، تا ببینیم کجای شعر با حال و هوای ما تناسب دارد، به این موضوع «همزادپنداری شعری» می گویند. به نظر می رسد شاعر این شعر که می خواسته در قالب مثنوی آن را بسراید با وجود اشکالات فراوان وزنی و معنایی در شعرش، با مفهوم کلی شعر پارسی آشنا بوده و مضمونی حماسی را به هر تقدیر خلق کرده است. او در تمام شعرش نامی از اساطیر و تاریخ و جغرافیا نمی برد و بنابر این هر خواننده ای می تواند تفسیر خود را بر آن بگذارد، منوط به آن که در ذهن خود علایمی را برای تفسیرش پیدا کند. با این تعبیر شاید در ۹ بیت شعر و دو مصراعی که در میان شعر، خارج از قالب است احتمالا فقط دو نشانه با فضای ذهنی دوگین و مخاطبان کانالش و حامیان جنگ با اوکراین هماهنگ است: یکی واژه ققنوس و دیگری عبور سرباز از آب های سرد!
منتشر کننده شعر موضوع اول(ققنوس) را برجسته کرده و پرچم روسیه تزاری را که دارای نماد عقاب دوسر است درتمام کلیپ استفاده کرده است،غافل از این که این پرچم، پرچم روسیه فعلی نیست و در پرچم فعلی روسیه به جز سه نوار رنگی چیزی وجود ندارد! این پرچم متعلق به حکومت تزارها در روسیه( ۱۵۴۷ تا ۱۷۲۱ میلادی) بوده است.به نظر نمی رسد که دوگین در این موضوع دچار اشتباه شده باشد زیرا او خود بهتر از ما پرچم فعلی و پرچم تزاری و حکومت تزارها را می شناسد. او با این کار خود بخشی از تفکرات خویش را نشان داده است، تفکراتی که در آن آینده روسیه را با قلمرو دوک نشین بزرگ مسکو و حکومت تزاری یکسان می بیند و نه تنها خواهان تصرف و الحاق اوکراین به روسیه است بلکه به خط ۵۰۰۰ مایلی می اندیشد که تصرف غرب اروپا را هم معنا می دهد.
با این وجود دوگین در انتخاب شعر اشتباهی فاحش مرتکب شده است زیرا اصولا ققنوس با عقاب دوسر کاملا متفاوت است. ققنوس پرنده ای افسانه ای است که در فرهنگ تاریخی ایران، یونان، چین و مصر آمده است و ردپایی از آن هرگز در تاریخ اساطیری روسیه نبوده است.

ققنوس
ققنوس به زبان یونان باستان: Φοῖνιξ به عربی: العنقاء و به انگلیسی Phoenix)) پرنده ای مقدّس و افسانه‌ای است که در اساطیر ایران، اساطیر یونان، اساطیر مصر، و اساطیر چین از آن نام برده شده است.
درباره این موجود افسانه‌ای گفته می‌شود که وی مرغی نادر و تنهاست و جفتی و زایشی ندارد. اما هزار سال یک بار، بر توده‌ای بزرگ از هیزم بال می‌گشاید و آواز می‌خواند و چون از آواز خویش به وجد و اشتیاق آمد، به منقار خویش آتشی می‌افروزد و با سوختن در آتش تخمی از وی پدید می‌آید که بلافاصله آتش می‌گیرد و می‌سوزد و از خاکستر آن ققنوسی دیگر متولد می‌شود. ققنوس در اغلب فرهنگ‌ ها نماد جاودانگی و عمر دوباره تلقی شده‌ است. امّا برخی فرهنگ‌ها ویژگی‌های دیگر هم به او نسبت داده‌اند، از جمله در مورد او گفته شده: اشک ققنوس زخم را درمان می‌کند ، ققنوس صدای دل نشینی دارد، موسیقی از آوای او پدید آمده‌است و …
گرچه ققنوس در اساطیر ملل آسیایی همچون چین و ایران جایگاه ویژه‌ای دارد، امّا برخی معتقدند که اسطوره ققنوس از مصر باستان برخاسته، به یونان و روم رفته، و هم سو با باورهای مسیحیت شاخ و برگ بیشتری یافته‌است.
علامه دهخدا در توصیف ققنوس نوشته‌ است: گویند ققنوس هزار سال عمر کند و چون هزار سال بگذرد و عمرش به آخر آید هیزم بسیار جمع سازد و بر بالای آن نشیند و سرودن آغاز کند و مست گردد و بال برهم زند چنان‌که آتشی از بال او بجهد و در هیزم افتد و خود با هیزم بسوزد و از خاکسترش بیضه ای پدید آید و او را جفت نمی‌باشد و موسیقی را از آواز او دریافته‌اند.
عقاب دو سر اما در نشان‌شناسی و پرچم‌شناسی،نمادی حیوانی است که با مفهوم امپراتوری مرتبط است. بیشتر کاربردهای مدرن این نماد به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم با استفاده ازآن توسط امپراتوری سلجوقی درخاورمیانه و در امپراتوری رومی بیزانس دراروپا مرتبط است.در طول دوره قرون وسطی تا اوایل دوره مدرن درامپراتوری روم مقدس از یک سو و درحکومت‌های ارتدکس( پادشاهی صربستان و روسیه ) از این نشان استفاده شده است. این نشان که پیوند نزدیکی با نشان‌های عقاب (تک سر) و نشان آکیلا که در امپراتوری روم استفاده می‌شد دارد عملا نشان خاص امپراطوری روم، بیزانس و روسیه است. بنابر این عقاب دوسر هیچ سنخیتی با ققنوس ندارد !

از ققنوس تا آرزوهای دوگین، اهمیت موضوع در چیست؟
مردم ایران شاید اولین بار اسم آلکساندر گلییویچ دوگین را دو ماه قبل که دخترش در بمب گذاری در مسکو کشته شد و اخبارش در صدر اخبار رسانه های کشورمان قرار گرفت شنیده باشند اما دوگین ایران را خوب می شناسد.
هر چند از این که او چند بار به ایران سفر کرده و میزبانش که بوده اطلاع دقیقی در دسترس نیست اما لااقل خودش می گوید که در سال جاری سه بار میهمان سفیر جمهوری اسلامی ایران بوده است ، موضوعی که در عرف دیپلماتیک مفهوم خاص خودش را دارد.او پیش از این به ایران آمده و در«اندیشکده یقین» که «آقای حسن عباسی» مسئول آن است راجع به موضوع «رویای روسی» سخنرانی هم کرده است. دوگین به راهپیمایی اربعین هم رفته و کلیپی از مصاحبه اش را منتشر کرده که در آن با وجود این که خودش مسیحی است راجع به تفکرات شیعه و امام موعود شیعیان صحبت کرده و دجال را امریکا معرفی نموده است. این کلیپ را قبلا سایت آستان قدس رضوی منتشر کرده بود ولی اکنون بر روی آن سایت یافت نمی شود. دوگین علاوه بر این ها از رابطه خود با مرحوم نادر طالب زاده صحبت کرده و او را بهترین دوست خود دانسته و ادعا کرده که او دوست بزرگ روسیه و حامی بزرگ آرمان اوراسیا بود. آرمانی که خواهان تجدید اتحاد کشورهای منطقه اوراسیا در تقابل با غرب و بخصوص امریکاست.
علاوه بر این ها دوگین قبلا در بهمن سال ۹۴ در محفل چهارمین شب علوم انسانی که به همت مجله عصر اندیشه و با مشارکت شبکه افق و مرکز تحقیقات صدرا برگزار شده نیز شرکت کرده است.
الکساندر دوگین که از سوی برخی به عنوان "استراتژیست و مغز ولادیمیر پوتین" توصیف می شود، همان کسی است که اخیرا در پی شکست های ارتش روسیه در اوکراین هشدار داده بود که جنگ مداوم روسیه با اوکراین یا با پیروزی مسکو به إتمام می رسد یا با نابودی کل جهان.او را به دلایل بسیار می توان عامل معنوی تحریک پوتین و تشویق نظامیان و مردم روسیه به حمله به اوکراین دانست و به همین دلیل اندیشه ها، فعالیت ها، نتایج تلاشها و بالاخره ارتباطاتش با اندیشمندانی در اقصی نقاط جهان آن قدرها اهمیت دارد که اگر عمری باشد و مجالی، بتوان به این موضوعات در گفتار مبسوط و جداگانه ای در آینده پرداخت.