بررسی علمی داروی پروکلروپرازین

داروی پروکلروپرازین(prochlorperazine) برای درمان حالت تهوع و استفراغ شدید به دلایل خاص (مثلاً پس از جراحی یا درمان سرطان) و برخی از بیماری های روانی مانند اسکیزوفرنی استفاده می شود. در این مقاله به نحوه عملکرد این دارو، نحوه مصرف، عوارض جانبی و موارد احتیاط در مصرف آن می پردازیم.

داروی پروکلروپرازین چیست؟

داروی پروکلروپرازین یک داروی ضد تهوع است و می تواند به شما کمک کند احساس بیماری (تهوع یا استفراغ) متوقف شود. داروی پروکلروپرازین توسط پزشک تجویز می شود و معمولاً برای درمان موارد زیر استفاده می شود:

تهوع در بارداری
احساس سرگیجه یا احساس چرخش
دریا زدگی
احساس تهوع به دلیل میگرن
تهوع ناشی از بیهوشی عمومی پس از جراحی
تهوع و استفراغ ناشی از درمان سرطان یا مصرف سایر داروها
مشکلات تعادل مانند بیماری منییر
گاهی اوقات برای درمان اضطراب استفاده می شود.

نحوه عملکرد داروی پروکلروپرازین

داروی پروکلروپرازین متعلق به گروهی از داروهای معروف به فنوتیازین ها است. هنگامی که این دارو در درمان حالت تهوع و استفراغ شدید استفاده می شود، تأثیر مستقیمی بر مرکز استفراغ و ناحیه محرک گیرنده شیمیایی دارد که هر دو در بصل النخاع مغز قرار دارند. کارشناسان دقیقاً مطمئن نیستند که پروکلروپرازین در درمان روان پریشی و اضطراب چگونه عمل می کند، اما معتقدند که عملکرد آن به دلیل مهار گیرنده های دوپامین، موسکارینی و هیستامین می باشد.

اشکال دارویی پروکلروپرازین

داروی پروکلروپرازین به هم صورت قرص های بلعیدنی و هم قرص های حل شونده در دهان، در بازار دارویی موجود می باشد. این دارو به صورت تزریقی نیز موجود است، اما معمولاً تزریق در بیمارستان انجام می شود. قرص پروکلروپرازین با نسخه پزشک قابل تهیه می باشد. همچنین می توانید برای درمان تهوع و استفراغ ناشی از میگرن، فقط در صورتی که قبلاً میگرن تشخیص داده شده باشد و ۱۸ سال یا بیشتر داشته باشید، بدون نسخه آن را از داروخانه تهیه نمایید.

نحوه استفاده از داروی پروکلروپرازین

این داروی خوراکی با یا بدون غذا و طبق دستور پزشک، معمولاً ۳ تا ۴ بار در روز استفاده می شود. دوز این دارو بر اساس سن، وضعیت پزشکی و پاسخ به درمان است. در کودکان، دوز بر اساس وزن می باشد. در صورتیکه این دارو برای شما تجویز شده است، دوز خود را افزایش ندهید یا این دارو را بیشتر از زمان تجویز شده مصرف نکنید. اگر وضعیت شما ادامه یافت یا بدتر شد به پزشک خود اطلاع دهید.

پاسخگویی و اثربخشی دارو

شروع اثر داروی پروکلروپرازین ظرف ۳۰ تا ۴۰ دقیقه پس از مصرف خوراکی، ۱۰ تا ۲۰ دقیقه پس از تزریق عضلانی و ظرف ۶۰ دقیقه پس از تجویز رکتال است. مدت اثر تزریق عضلانی داروی پروکلروپرازین سه تا چهار ساعت است.

چه افرادی بیشتر در معرض تهوع و استفراغ هستند؟

هم کودکان و هم بزرگسالان احتمال دارد حالت تهوع و استفراغ را تجربه کنند. تغییرات در سیستم ایمنی و سیستم عصبی مرکزی می تواند باعث ایجاد رفلکس های تهوع و استفراغ شود. بسیاری از چیزهای مختلف می توانند این تغییرات را ایجاد کنند.

برخی از علل رایج تهوع و استفراغ عبارتند از بیماری های دستگاه گوارش (GI) مانند زخم معده، گاستریت و گاستروپارزی، دریا زدگی و سایر بیماری های حرکتی، اوایل بارداری، درد شدید، مسمومیت غذایی، سوء هاضمه (تهوع بعد از غذا خوردن)، عفونت ها، سردردهای میگرنی، سرگیجه، بوهای خاص، افراط در مصرف الکل یا ماری جوانا و مصرف برخی از داروها (به عنوان مثال، به عنوان یک عارضه جانبی شیمی درمانی).

معمولا استفراغ بی ضرر است، اما می تواند نشانه یک بیماری جدی تر باشد. چند نمونه از شرایط جدی که ممکن است باعث تهوع یا استفراغ شوند عبارتند از ضربه مغزی، آنسفالیت، مننژیت، انسداد روده، آپاندیسیت و تومورهای مغزی.

موارد احتیاطی در مصرف پروکلروپرازین

قبل از مصرف داروی پروکلروپرازین، اگر به آن یا سایر فنوتیازین ها (مانند کلرپرومازین) حساسیت دارید، یا اگر آلرژی دیگری دارید به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.
قبل از استفاده از این دارو، سابقه پزشکی خود را به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید، به ویژه در مواردی مانند مشکلات تنفسی، اختلالات خونی یا سیستم ایمنی، فشار بالای چشم (آب سیاه)، بیماری قلبی، بیماری کبد، بیماری کلیوی، اختلالات مغزی، مشکلات معده و روده، مشکل در ادرار کردن و فئوکروموسیتوم.
این دارو می تواند باعث سرگیجه، خواب آلودگی یا تاری دید شود. از مصرف همزمان الکل یا ماری جوانا (حشیش) در حین مصرف این دارو اجتناب نمایید زیرا می تواند باعث سرگیجه یا خواب آلودگی بیشتر شود.
از انجام کارهایی که نیاز به هوشیاری بالا یا دید واضح دارند مانند رانندگی اجتناب نمایید.
قبل از انجام عمل جراحی، در مورد تمام محصولاتی که استفاده می کنید از جمله داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی به پزشک یا دندانپزشک خود اطلاع دهید.
پروکلروپرازین شما را نسبت به نور خورشید حساس تر می کند. بنابراین زمان خود را در آفتاب محدود نمایید و از اتاق های برنزه کننده و لامپ های آفتابی خودداری کنید. هنگام بیرون رفتن از منزل، از کرم ضد آفتاب استفاده کنید و لباس محافظ بپوشید. اگر دچار آفتاب سوختگی، تاول یا قرمزی پوست شدید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
این دارو می تواند باعث شود کمتر عرق کنید و احتمال ابتلا به گرمازدگی را افزایش می دهد. از انجام کارهایی که می تواند باعث گرمازدگی شود مانند کار سخت یا ورزش در هوای گرم یا استفاده از جکوزی خودداری نمایید. وقتی هوا گرم است مایعات زیادی بنوشید و لباس سبک بپوشید. اگر بیش از حد گرم شدید، سریعاً به دنبال مکانی برای خنک شدن و استراحت باشید.
احتمال دارد کودکان نسبت به عوارض جانبی این دارو به خصوص حرکات کنترل نشده، حساسیت بیشتری نشان دهند. آنها ممکن است در هنگام بیماری مانند ابتلا به عفونت ویروسی و کم آبی، در معرض خطر بیشتری باشند.
افراد مسن احتمالاً نسبت به عوارض جانبی این دارو به ویژه در مواردی مانند فشار خون پایین، یبوست، مشکلات ادراری و مشکلات عصبی-عضلانی حساسیت بیشتری داشته باشند.
در دوران بارداری، داروی پروکلروپرازین باید فقط در صورت نیاز مصرف شود. در مورد خطرات و فواید آن با پزشک خود صحبت نمایید.
قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت نمایید.

چه افرادی نباید از پروکلروپرازین استفاده کنند؟

مصرف این دارو با افزایش خطر مرگ در بیماران مسن مبتلا به روان پریشی مرتبط با زوال عقل همراه است. بنابراین نباید از این دارو در افراد مبتلا به زوال عقل استفاده نمایید.

عوارض جانبی داروی پروکلروپرازین

به یاد داشته باشید که این دارو به این دلیل تجویز شده است که پزشک شما تشخیص داده است که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می کنند عوارض جانبی جدی ندارند. با این حال احتمال دارد در حین مصرف این دارو خواب آلودگی، سرگیجه، سبکی سر، تاری دید، یبوست یا خشکی دهان رخ دهد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.

برای تسکین خشکی دهان می توانید آب نبات (بدون قند) بمکید، آدامس (بدون قند) بجوید، آب بنوشید یا از جایگزین بزاق استفاده کنید. برای کاهش خطر سرگیجه و سبکی سر، هنگام برخاستن از حالت نشسته یا خوابیده به آرامی بلند شوید.

در صورت داشتن هر گونه عوارض جانبی جدی از جمله تهوع یا استفراغی که متوقف نمی شود، تغییرات روحی روانی (مانند بی قراری)، حرکات غیرمعمول یا کنترل نشده (مانند خیره شدن ثابت رو به بالا، چرخش گردن، حرکات زبان، اسپاسم عضلانی)، لرزش، مشکل در ادرار کردن، سینه‌های بزرگ یا حساس، تولید غیرعادی شیر مادر، ضعف، خونریزی یا کبودی آسان، علائم عفونت (مانند گلودرد، تب)، درد شدید معده یا شکم، زردی چشم یا پوست، فوراً به پزشک مراجعه نمایید.

در صورت بروز هر گونه عوارض جانبی بسیار جدی از جمله تشنج، فوراً درخواست اورژانس کنید. این دارو به ندرت احتمال ایجاد یک بیماری بسیار جدی به نام سندرم بدخیم نورولپتیک (NMS) دارد. در صورت داشتن هر یک از علائمی مانند تب، سفتی عضلات، درد، حساسیت، ضعف، خستگی شدید، گیجی شدید، تعریق، ضربان قلب سریع یا نامنظم، ادرار تیره، علائم مشکلات کلیوی مانند تغییر در مقدار ادرار داشتید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.

واکنش آلرژیک بسیار جدی به داروی پروکلروپرازین نادر است. با این حال، در صورت مشاهده علائم واکنش آلرژیک جدی از جمله بثورات پوستی، خارش یا تورم (مخصوصاً در صورت، زبان، گلو)، سرگیجه شدید یا مشکلات تنفسی، فوراً به پزشک مراجعه نمایید.

تداخلات دارویی پروکلروپرازین

داروهایی که با پروکلروپرازین تداخل دارند می توانند اثر آن را کاهش دهند، بر مدت زمان اثرگذاری آن تأثیر بگذارند یا عوارض جانبی را افزایش دهند. تداخل بین دو دارو همیشه به این معنی نیست که شما باید مصرف یکی از داروها را قطع کنید. اما باید در مورد نحوه مدیریت تداخلات دارویی با پزشک خود صحبت نمایید. داروهای رایجی که ممکن است با پروکلروپرازین تداخل داشته باشند عبارتند از:

آمیودارون
داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین
داروهای ضد افسردگی مانند اسیتالوپرام و مهارکننده های مونوآمین اکسیداز مانند ایزوکاربوکسازید، سلژیلین، یا ترانیل سیپرومین
داروهای ضد صرع مانند کاربامازپین و فنی توئین
بتا بلوکرها مانند سوتالول
بنزودیازپین ها مانند دیازپام، اگزازپام و تمازپام
بوپرنورفین
بوپروپیون
کلوزاپین
متوکلوپرامید
مواد افیونی مانند متادون، اکسی کدون، مورفین یا کدئین
کلرید پتاسیم
آرام‌بخش‌ها مانند قرص‌های خواب‌آور یا شل‌کننده‌های عضلانی
دیورتیک های تیازیدی مانند هیدروکلروتیازید
ترامادول
سایر داروهای مورد استفاده برای درمان آلرژی
کابرگولین
دوفتیلید

تداخلات آزمایشگاهی داروی پروکلروپرازین

این دارو احتمال دارد با برخی از آزمایش‌های آزمایشگاهی (مانند فنیل کتونوری، برخی آزمایش‌های بارداری) تداخل داشته باشد و احتمالاً باعث نتایج نادرست آزمایش شود. بنابراین حتماً پرسنل آزمایشگاه را از مصرف این دارو مطلع نمایید.

نکات پایانی

داروی پروکلروپرازین در درمان اسکیزوفرنی، اضطراب، تهوع شدید و استفراغ استفاده می شود. همانطور که در این مقاله مجله سلامت داروخانه آنلاین به آن اشاره شد، این دارو با طیف وسیعی از عوارض جانبی از جمله خواب آلودگی همراه است و برای برخی افراد مناسب نیست. بنابراین از مصرف خودسرانه این دارو اجتناب نمایید و فقط در صورت تجویز پزشک و طبق دستور، آن را مصرف نمایید.