دهیدراسیون یا کم آبی چیست؟ علائم، عوارض و روش درمان

دهیدراسیون یا کم آبی، عدم وجود آب کافی در بدن است. بهترین راه برای غلبه بر آن، نوشیدن مایعات قبل از تشنگی است. کم آبی می تواند علائمی مانند سردرد، خستگی، سرگیجه و موارد دیگر را ایجاد کند. همچنین کم آبی بدن می تواند منجر به بیماری های تهدید کننده زندگی مانند گرمازدگی شود. در این مقاله به علائم کم آبی بدن، عوارض و روش های درمان آن می پردازیم.

دهیدراسیون یا کم آبی بدن چیست؟

کم آبی زمانی اتفاق می افتد که بدن به اندازه مورد نیاز مایعات نداشته باشد، که در این صورت نمی تواند به درستی کار کند. علل شایع کم آبی عبارتند از تعریق بیش از حد، اسهال و استفراغ. احتمال دارد شما به کم آبی خفیف، متوسط ​​یا شدید دچار شوید. در افراد بالغ، شدت کم آبی بدن بستگی به مقدار مایعات از دست رفته بدن دارد. در کودکان، دهیدراسیون بر اساس میزان وزنی است که به دلیل کمبود مایعات از دست داده اند.

• کم آبی خفیف: این حالت باعث علائمی مانند تشنگی، کاهش ادرار، تعریق کمتر و خشکی دهان می شود. زمانی که کودکان به دلیل از دست دادن مایعات، ۳ تا ۵ درصد وزن بدن خود را از دست می دهند، دچار کم آبی خفیف می شوند. شما می توانید کم آبی خفیف را در خانه با نوشیدن آب، نوشیدنی های الکترولیتی یا محلول های آبرسان خوراکی که می توانید از داروخانه خریداری نمایید، درمان کنید.
• کم آبی متوسط: در این حالت علائم مشابه، اما شدیدتر از کم آبی خفیف است. کودکان معمولاً ۶ تا ۱۰ درصد از وزن بدن خود را از دست می دهند و برای دریافت مایعات از طریق ورید، به پزشک متخصص نیاز دارند.
• کم آبی شدید: علائم در کم آبی شدید شامل سرگیجه، فرورفتگی چشم، غش، تنفس سریع و ضربان قلب می باشد. کودکان معمولاً بیش از ۱۰ درصد از وزن بدن خود را از دست می دهند. این نوع کم آبی نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

علل کم آبی بدن

طبیعی است که هر روز آب بدن خود را با تعریق، نفس کشیدن، ادرار کردن، مدفوع و از طریق اشک و بزاق از دست بدهید. اما معمولاً با نوشیدن مایعات و خوردن غذاهای حاوی آب، مایع از دست رفته را جایگزین می کنید. اگر بیش از حد آب از دست بدهید یا به اندازه کافی آب ننوشید و غذا نخورید، احتمال دارد دچار کم آبی شوید.

گاهی اوقات شما می توانید بر اثر تب، اسهال، استفراغ، تعرق مفرط، ادرار کردن زیاد بر اثر برخی بیماری ها مانند دیابت و برخی داروها، آب زیادی را از دست بدهید. همچنین برخی اوقات شاید نتوانید آبی را که از دست می دهید جایگزین کنید زیرا مشغول هستید و فراموش می کنید که به اندازه کافی آب بنوشید. برخی اوقات نیز متوجه تشنگی خود نمی شوید یا اینکه به دلیل داشتن گلو درد یا زخم های دهان یا ناراحتی معده، تمایلی به نوشیدن ندارید و دچار دهیدراسیون می شوید.

علائم کم آبی بدن

علائم کم آبی خفیف یا متوسط ​​عبارتند از تشنگی، دهان خشک یا چسبنده، کاهش ادرار، ادرار زرد تیره، پوست خشک، سردرد، گرفتگی عضلات، سرفه خشک، فشار خون پایین، از دست دادن اشتها یا میل به شکر، پوست برافروخته، پاهای متورم، لرز، یبوست، پوست چروکیده و عدم تعریق.

علائم دهیدراسیون شدید عبارتند از ادرار نکردن یا داشتن ادرار زرد خیلی تیره، پوست بسیار خشک، احساس سرگیجه، ضربان قلب تند، تنفس سریع و پی در پی، چشمهای گود رفته، خواب آلودگی، کمبود انرژی یا تحریک پذیری و غش کردن.

علائم دهیدراسیون در نوزادان و کودکان خردسال، متفاوت از بزرگسالان می باشد مانند خشکی دهان و زبان، گریه بدون اشک، کمتر از شش پوشک خیس در روز برای نوزادان، بدون پوشک خیس یا عدم ادرار کردن به مدت ۸ ساعت برای کودکان نوپا، چشم ها و گونه های فرورفته، لکه های نرم در بالای جمجمه، خواب آلودگی، کمبود انرژی یا تحریک پذیری، پوست خشک یا چروکیده، تنفس سریع و دست و پاهای لکه دار خنک.

عوامل خطر دهیدراسیون

هر فردی احتمال دارد دچار کم آبی شود، اما این احتمال برای برخی افراد بیشتر است:

1. نوزادان و کودکان خردسال بیشترین احتمال ابتلا به اسهال و استفراغ شدید را دارند و بیشترین میزان آب را بدلیل تب بالا از دست می دهند. همچنین آنها نمی توانند به شما بگویند که تشنه هستند یا خودشان نوشیدنی بخورند.
2. افراد مسن اغلب متوجه نمی شوند که تشنه هستند. همچنین اگر آنها دیگر نتوانند به خوبی در اطراف حرکت کنند، نمی توانند به راحتی نوشیدنی بخورند یا به دلیل شرایط پزشکی نمی توانند مایعات کافی مصرف نمایند.
3. افرادی که مبتلا به سرماخوردگی یا گلودرد هستند معمولاً تمایلی به خوردن یا نوشیدن ندارند.
4. افراد مبتلا به یک بیماری مزمن مانند دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ در صورت کنترل نشدن بیماری، می توانند مقدار زیادی ادرار کنند. آنها همچنین داروهایی مانند قرص های آب مصرف می کنند که باعث می شود دفعات ادرار آنها بیشتر شود.
5. افرادی که در هوای گرم بیرون فعال هستند مانند کسانی که در مشاغلی مانند ساخت و ساز یا نقشه برداری کار می کنند، گاهی اوقات نمی توانند به طور موثر خنک شوند زیرا عرق آنها تبخیر نمی شود. این می تواند منجر به افزایش دمای بدن و نیاز به مایعات بیشتر شود.
6. افرادی که در ارتفاعات بالای ۸۰۰۰ فوت یا بیشتر از سطح دریا قرار دارند. مناطق مرتفع معمولاً هوای خشک تر با محتوای اکسیژن کمتری دارند. این می تواند باعث شود که شما سخت تر و سریع تر نفس بکشید و باعث شود آب بیشتر از حد معمول از دست بدهید.

عوارض کم آبی بدن

اگر مایعات کافی ننوشید یا به موقع مایعات مصرف نکنید، کم آبی می تواند منجر به عوارض شود. عوارض زمانی ایجاد می شود که اندام های حیاتی شما به دلیل کم شدن جریان خون، کار نمی کنند یا کلیه ها سعی می کنند مایع را نگه دارند. برخی از عوارض عبارتند از گرمازدگی، تشنج، نارسایی کلیه، کما، تورم مغز، شوک بر اثر حجم کم خون که در آن فشار خون و میزان اکسیژن خون بسیار کم است. دهیدراسیون اگر به موقع درمان نشود، می تواند کشنده باشد.

اگر بیش از حد مایعات بنوشید و سعی کنید خود را هیدراته کنید، احتمال دارد با تورم در اندام ها (ادم محیطی) و تجمع مایع در ریه ها (ادم ریوی) مواجه شوید. اگر در دوران بارداری دچار کم آبی بدن شوید، احتمال دارد با مشکلات سلامتی جدی مانند کم بودن مایع آمنیوتیک، زایمان زودرس و کمبود شیر مادر مواجه شوید. این می تواند باعث نقص لوله عصبی جنین در حال رشد شما شود و منجر به تولد نوزاد با ناتوانی شود.

درمان کم آبی بدن

هیدراته ماندن برای سلامتی به اندازه خوردن، ورزش و خوب خوابیدن مهم است. این امر به ویژه در مواقعی که احتمال از دست دادن مایعات بیشتر است یا زمانی که به مایعات بیش از حد معمول نیاز دارید مانند هنگام بیماری، بارداری یا ورزش بسیار مهم است.

• همیشه هر کجا که می روید یک بطری آب بردارید و در صورت نیاز دوباره آن را پر کنید.
• قبل از هر وعده غذایی آب بنوشید.
• یک تکه لیموترش را برای طعم دادن به آب خود اضافه نمایید و نوشیدن آن را لذت بخش تر کنید.
• برای رفع تشنگی به جای نوشیدنی های قندی، الکلی و کافئین دار به دنبال آب باشید.
• اگر احتمال می دهید که نوشیدن آب کافی را فراموش کنید، روی تلفن همراه خود تنظیمی برای یادآوری انجام دهید.
• به بدن خود گوش دهید و به محض احساس تشنگی آب بنوشید.
• چالش «نوشیدن آب» را به تنهایی یا با عزیزانتان شروع کنید تا انگیزه شما برای نوشیدن آب کافی باشد.
• غذاهای غنی از آب مانند سبزیجات، میوه ها و سوپ ها را به رژیم غذایی خود اضافه نمایید.

سوالات متداول

پنج علامت کم آبی بدن چیست؟

پنج علامت رایج کم آبی بدن عبارتند از خستگی، سر درد، خشکی پوست و لب ها، تشنگی، ادرار تیره و دفع نکردن ادرار.

سریع ترین راه برای درمان دهیدراسیون چیست؟

سریع ترین راه برای درمان کم آبی خفیف نوشیدن آب، نوشیدنی های الکترولیتی یا محلول های آبرسان خوراکی به محض مشاهده علائم کم آبی است. در صورت مشاهده علائم کم آبی متوسط ​​تا شدید به پزشک مراجعه نمایید.

عوارض کم آبی بدن چیست؟

کم آبی خفیف نباید اثرات ماندگاری داشته باشد. کم آبی شدید می تواند باعث تغییراتی در عملکرد ذهنی، نارسایی کلیه، فشار خون پایین و غیره شود.

نکات پایانی

دهیدراسیون، کمبود آب کافی در بدن است. این می تواند به دلایل مختلف رخ دهد و در صورت عدم درمان می تواند خطرناک باشد. شما می توانید با نوشیدن منظم آب و سایر مایعات و خوردن غذاهایی با محتوای آب بالا از آن جلوگیری نمایید. در صورت احساس تشنگی، همیشه بلافاصله آب بنوشید و شاهد بهبود علائم در کمتر از ۵ تا ۱۰ دقیقه باشید.

مقدار آب مورد نیاز روزانه به عوامل زیادی بستگی دارد، بنابراین بهتر است با پزشک خود مشورت نمایید تا دقیقاً بدانید که چقدر آب شما را سالم نگه می دارد. شما می توانید کم آبی خفیف را با جایگزینی مایعات از دست رفته با آب یا محلول های آبرسان خوراکی درمان کنید، اما برای کم آبی متوسط ​​یا شدید باید به پزشک مراجعه نمایید.