هر آنچه باید از زندگی نباتی بدانید

شاید اصطلاح زندگی نباتی را در مواردی شنیده باشید. زندگی نباتی یک حالت ناآگاه و بی پاسخ و یک تشخیص خاص عصبی است که در آن وضعیت ساقه مغزی فرد فعال است اما عملکرد شناختی یا هوشیاری ندارد. افرادی که در این حالت هستند به تناوب خواب و بیداری را تجربه می کند اما حتی در زمان بیداری قادر به تعامل با دیگران و اطراف خود نخواهند بود. زندگی نباتی حالتی بسیار آزاردهنده است که شخص درگیر با آن بعید است بتواند به سطح هوشیاری بالاتر و زندگی عادی تر باز گردد. در این مقاله به زندگی نباتی و نکات مرتبط با آن خواهیم پرداخت.

زندگی نباتی چیست؟

در سال ۱۹۷۲ زندگی نباتی مصطلح شد. زندگی نباتی یا گیاهی به معنای زندگی کردن و انجام تمام عملکردهای یک ارگانیسم بیولوژیکی است اما شامل عملکردهای اجتماعی و فکری نمی باشد. در واقع در زندگی نباتی نقض آگاهی از محیط و شخصیت فرد وجود دارد که در نتیجه‌‌‌ی از هم گسیختگی عملکردهای قشر مغز و ساختارهای زیر قشری می باشد.

این اختلال توسط متخصصین بیماری های مغز و اعصاب و مراقبت های ویژه با علائم بالینی و با استفاده از مقیاس های استاندارد ویژه درجه بندی و ارزیابی می شود. متاسفانه امروزه علم پزشکی با وجود پیشرفت های بسیار، روش های ابزاری دقیق برای ارزیابی و هوشیاری ندارد و نمی‌توان به طور صد در صد مشخص کرد که درک افرادی که دچار زندگی نباتی شده اند نسبت به محیط خارج خود چگونه است.

علائم زندگی نباتی

همانطور که گفته شد افراد دچار زندگی نباتی هیچ عملکرد شناختی یا توانایی تفکر ندارند اما به دلیل اینکه ساقه مغز آنها فعال است فرد ممکن است گاهی به زندگی عادی بازگردد و شرایط زیر را تجربه کند.

• باز و بسته کردن چشم‌ ها
• حرکت دادن چشم، پلک زدن یا اشک ریختن
• داشتن چرخه خواب و بیداری منظم
• تنظیم تنفس و ضربان قلب بدون کمک خارجی و استفاده از دستگاه های مرتبط
• داشتن رفلکس های اساسی
• ناله کردن، غر زدن و لبخند زدن

این افراد با توجه به آسیب شدید مغز و از هم گسیختگی کامل رشته مغزی نمی توانند فعالیت های زیر را انجام دهند:

• عدم دنبال کردن اشیا با چشم
• ناتوانی در پاسخ به صدای دستورات شفاهی
• عدم توانایی در انجام حرکات هدف دار و خودآگاه
• نداشتن نشانه ای از آگاهی
• ناتوانی در ایجاد ارتباط از طریق چشمک زدن یا اشاره کردن
• عدم تعامل با محیط
• ناتوانی در بروز نشانه های از احساس و عواطف و احساسات انسانی

سطح هوشیاری در زندگی نباتی چگونه است؟

در فرهنگ عمومی زندگی نباتی با مرگ مغزی، سکته مغزی و کما یکسان دانسته می شود اما بین این اختلال ها تفاوت اندکی وجود دارد:

• حالت حداقل هوشیار: در این وضعیت فرد به صورت متناوب بین آگاهی و عدم آگاهی تغییر وضعیت می دهد.
• مرگ مغزی: در مرگ مغزی، مغز و ساقه مغز به صورت همزمان آسیب دیده اند و کاملاً غیر قابل بازگشت است.
• کما: در حالت کما فرد بیدار و آگاه نیست در حالی که در زندگی نباتی فرد بیدار است و حتی می تواند چشمان خود را باز نگه دارد.
• سندروم قفل شدگی: در این حالت فرد کاملا هوشیار و آگاه است اما فلج می باشد و نمی تواند صحبت کند و یا به بدن، زبان و چشم خود حرکت دهد.

چه عواملی می تواند باعث بروز زندگی نباتی شود؟

این اختلال می‌تواند در نتیجه بیماری، تصادف، مصرف دارو و جراحت های مغزی سنگین ایجاد شود.

آسیب مغزی غیر ضربه ای

این وضعیت در اثر اختلال در خونرسانی و اکسیژن رسانی در بدن ایجاد می شود. در نتیجه آن مغز مقدار کافی و غنی از اکسیژن دریافت نمی کند و بافت مغز آسیب می بیند. برخی از علل آسیب مغزی غیر ضربه ای موارد زیر می باشند:

• آنسفالیت
• حمله قلبی
• مننژیت
• آنوریسم پاره شده در مغز
• استنشاق دود
• سکته
• مصرف بیش از حد دارو
• اختلالات دارویی شدید
• نزدیک شدن فرد به حالت غرق شدن و خفگی کامل
• مسمومیت غذایی و دارویی

آسیب مغزی تروماتیک (TBI)

زمانی که به مغز آسیب وارد شود این اتفاق رخ می دهد و می تواند ناشی از حوادث زیر باشد:

• حادثه در محل کار یا حادثه ورزشی
• حمله مغزی
• تصادف شدید با اتومبیل
• سقوط از ارتفاع زیاد

آسیب مغزی پیش رونده

برخی مواقع زندگی نباتی می تواند ناشی از بیماری های زیر باشد:

• بیماری آلزایمر
• تومور مغزی
• بیماری پارکینسون

آیا زندگی نباتی درمان دارد؟

درمان دارویی سنتی، سوزنی و خانگی برای درمان این عارضه وجود ندارد. تمرکز کادر درمان در مراقبت از بیمار بر روی بهبود عملکرد مغز می باشد. فرد از نظر تغییرات و بهبود علائم به دقت تحت نظر خواهد بود. همچنین اقدامات زیر در مورد بیمار انجام می شود:

• جلوگیری از تشکیل عفونت در بدن
• پنومونی
• مراقبت ‌هایی برای نارسایی تنفسی

مراقبت‌های حمایتی نیز می‌تواند موارد زیر باشد:

• مراقبت از پوست بیمار
• بهداشت دهان
• مدیریت عملکرد روده و مثانه
• قرار دادن یک لوله تغذیه برای تامین مواد مغذی بدن فرد مبتلا
• تغییر موقعیت و وضعیت بدن فرد به شکل منظم، برای جلوگیری از ایجاد زخم‌ های فشاری و زخم بستر
• انجام فیزیوتراپی برای تمرین ملایم مفاصل

ممکن است متخصصان اعضای خانواده را تشویق به انجام فعالیت های زیر برای تحریک حواس و تحریک پاسخ کنند:

• نمایش تصاویر خانوادگی
• نوازش کردن بدن، دست یا بازوی فرد مبتلا
• صحبت کردن با فرد در مورد خاطرات، علائم و وابستگی ها
• پخش موسیقی یا فیلم مورد علاقه فرد
• قرار دادن گل، عطر و رایحه های دیگر در اتاق فرد مبتلا

خانواده فرد درگیر با زندگی نباتی چه تصمیمی باید در مورد او بگیرند؟

افرادی که در وضعیت زندگی نباتی قرار دارند ممکن است برای چندین دهه زنده بمانند اما برخی از آنها تنها تا چند سال می توانند به زندگی خود ادامه دهند. بنابراین اعضای خانواده این افراد باید در مورد مسائل زیر تصمیم بگیرند:

• توجه به جنبه ‌‌های مالی مراقبت طولانی مدت
• پیدا کردن خانه سالمندان یا مرکز نگهداری و مراقبت مناسب
• تصمیم‌ گیری در مورد تامین ابزار حمایت از زندگی فرد مانند ونتیلاتورها، لوله‌‌ های تغذیه و سایر اقداماتی که برای زنده نگه داشتن یک فرد مورد نیاز است.
• تصمیم‌ گیری برای اهدای عضو بیمار

وضعیت زندگی افراد درگیر زندگی نباتی چگونه پیش می رود؟

افرادی که دچار یک حالت بی پاسخ و ناآگاه هستند می ‌توانند به حالت پایدار با حداقل آگاهی پیشرفت کنند و از زندگی نباتی خارج شوند. ممکن است برخی از بیماران به تدریج به هوش بیایند اما برخی دیگر ممکن است تمام عملکرد مغز را از دست بدهند. هیچ پیش بینی دقیقی برای آینده افراد درگیر زندگی نباتی امکان پذیر نمی باشد. بهبود بیمار به موارد زیر بستگی دارد:

• سن فرد
• نوع و شدت آسیب
• مدت زمان کما و بیهوشی قبلی

طول زندگی نباتی فرد

اگر حالت عصبی ناآگاه و بی پاسخ فرد بیشتر از ۴ هفته طول بکشد به این وضعیت حالت نباتی پایدار می گویند. افراد مبتلا به TBI که حدود یک ماه در وضعیت عصبی ناآگاه و بی پاسخ باقی می مانند حدود ۵۰ درصد هوشیاری خود را مجدداً به دست می آورند. افرادی که دچار بیماری یا آسیب مغزی غیر تروماتیک شده‌اند ممکن است دشوارتر بهبود یابد.

حالت نباتی پایدار می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• آسیب مغزی غیرتروماتیک که بیش از ۶ ماه طول کشیده است.
• به ‌دلیل TBI و بیش از ۱۲ ماه به طول انجامیده است.

مجله سلامت داروخانه آنلاین مطالعه مطالب زیر را به شما پیشنهاد می دهد:

• هیپوکامپ مغز چیست و چه تاثیری در حافظه ما دارد؟
• آناتومی مغز انسان و چگونگی کارکرد آن
• با مواد غذایی مضر برای مغز آشنا شوید