چرا باید آزمایش هورمون تستوسترون انجام شود؟

آزمایش هورمون تستوسترون یکی از ابزارهای مهم تشخیصی برای ارزیابی سلامت و عملکرد سیستم غدد درون‌ریز است. تستوسترون هورمونی است که در هر دو جنس نقش‌های اساسی ایفا می‌کند. اگرچه معمولاً به عنوان هورمون مردانه شناخته می‌شود، اما در بدن زنان نیز به میزان کمتری وجود دارد و وظایفی مانند تنظیم میل جنسی، حفظ توده عضلانی و سلامت استخوان‌ها را بر عهده دارد.

تستوسترون چیست و چند نوع دارد؟

تستوسترون یک استروئید آندروژن است که عمدتاً توسط سلول‌های لیده در بیضه‌ها در مردان و تخمدان‌ها در زنان تولید می‌شود. این هورمون نقش‌های متعددی از جمله موارد زیر را بر عهده دارد:

• توسعه صفات جنسی ثانویه: مانند رشد موهای بدن، تغییرات صوتی و ساختار عضلانی.
• تنظیم میل جنسی: افزایش یا کاهش میل جنسی در هر دو جنس.
• حفظ توده عضلانی و قدرت فیزیکی: تستوسترون به عنوان یک آنابولیک عمل کرده و در ساخت و نگهداری عضلات مؤثر است.
• سلامت استخوان‌ها: افزایش تراکم استخوانی و کاهش خطر بروز پوکی استخوان.

انواع تستوسترون در بدن

1. تستوسترون آزاد: فرم فعال این هورمون است که در جریان خون به طور مستقیم عمل می‌کند.
2. تستوسترون متصل به پروتئین: بیشتر تستوسترون بدن به پروتئین‌هایی مانند آلبومین و گلوبولین متصل است و به طور غیرمستقیم در عملکرد هورمونی نقش دارد.
3. تستوسترون کل: مجموع تستوسترون آزاد و متصل به پروتئین را شامل می‌شود.

آزمایش هورمون تستوسترون چیست؟

آزمایش هورمون تستوسترون یک آزمایش خون است که سطح این هورمون را در بدن اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش معمولاً برای بررسی مشکلات هورمونی، تشخیص بیماری‌های مرتبط با غدد درون‌ریز و بررسی وضعیت باروری انجام می‌شود.

چرا باید آزمایش هورمون تستوسترون انجام شود؟

آزمایش هورمون تستوسترون بنا به دلایل زیر باید انجام شود:

۱٫ تشخیص اختلالات هورمونی و عملکرد غدد درون‌ریز

• تغییرات سطح تستوسترون: تغییر سطح تستوسترون می‌تواند موجب بروز مشکلاتی نظیر ناباروری، اختلالات جنسی، افسردگی و کاهش انرژی شود.
• بررسی عملکرد غدد درون‌ریز: آزمایش هورمون تستوسترون بخشی از ارزیابی جامع سیستم غدد درون‌ریز است و عدم تعادل در آن می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات پیچیده‌تری مانند اختلالات تیروئیدی یا ناهنجاری‌های متابولیک باشد.

۲٫ مشکلات جنسی و باروری

• مردان :کاهش تستوسترون باعث کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ و کاهش تعداد اسپرم‌ها می گردد.
• زنان: افزایش سطح تستوسترون در زنان ، مخصوصاً در سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، با بروز آکنه، رشد موهای زائد و اختلال چرخه قاعدگی همراه می باشد.
• تشخیص ناباروری: ارزیابی سطح تستوسترون در هر دو جنس به شناسایی دلایل ناباروری کمک می‌کند.

۳٫ بررسی کمبود تستوسترون در مردان

کمبود تستوسترون در مردان اغلب با بروز علائم زیر همراه است:

• کاهش انرژی و خستگی
• افت توده عضلانی
• افزایش درصد چربی بدن
• افسردگی و تغییرات خلقی

۴٫ نظارت بر درمان‌های جایگزینی و سلامت عمومی

• درمان‌های جایگزینی: در بیمارانی که تحت درمان جایگزینی تستوسترون قرار می‌گیرند، اندازه‌گیری دقیق سطح این هورمون جهت تنظیم دوز دارویی، ارزیابی اثربخشی درمان و شناسایی عوارض جانبی ضروری است.
• سلامت عمومی و تحلیل استخوان: سطح پایین تستوسترون می‌تواند با کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر پوکی استخوان مرتبط باشد؛ از این رو، بررسی آن بخشی از برنامه‌های ارزیابی سلامت عمومی محسوب می‌شود.

۵٫ ارزیابی مشکلات رشد و بلوغ در نوجوانان

• پسران: آزمایش هورمون تستوسترون در پسرانی که با تأخیر در بلوغ مواجه هستند، می‌تواند به شناسایی علت تأخیر رشد کمک کند.
• دختران: سطوح بالای تستوسترون در دختران معمولا نشان‌دهنده اختلالات غدد درون‌ریز می باشد و نیازمند بررسی دقیق‌تر است.

نحوه انجام آزمایش هورمون تستوسترون

آزمایش هورمون تستوسترون معمولاً از طریق گرفتن نمونه خون از ورید بازو انجام می‌شود. بهترین زمان برای انجام آن بین ساعات ۷ تا ۱۰ صبح است، زیرا در این بازه زمانی سطح تستوسترون در بدن به بالاترین میزان خود می‌رسد.

انواع آزمایش هورمون تستوسترون

1. تستوسترون کل (Total Testosterone): میزان کل تستوسترون موجود در خون، شامل تستوسترون آزاد و تستوسترونی که به پروتئین‌های حامل (مانند آلبومین و SHBG) متصل است، را اندازه‌گیری می‌کند.
2. تستوسترون آزاد (Free Testosterone): مقدار تستوسترونی را که در بدن آزاد بوده و به پروتئین‌ها متصل نیست، مشخص می‌کند.

روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری سطح این هورمون وجود دارد از جمله استفاده از ایمونوآسای (Immunoassay) و کروماتوگرافی جرمی (Mass Spectrometry) که هر کدام از نظر دقت و حساسیت تفاوت‌هایی دارند.

تفسیر نتایج آزمایش هورمون تستوسترون

محدوده طبیعی تستوسترون بسته به سن، جنسیت و وضعیت سلامت فرد متغیر است. به طور کلی، مقادیر طبیعی به صورت زیر تعریف می‌شوند:

• مردان بالغ ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ نانوگرم در دسی‌لیتر (ng/dL)
• زنان بالغ ۱۵ تا ۷۰ نانوگرم در دسی‌لیتر (ng/dL)

نتایج آزمایش در مردان

سطح پایین تستوسترون:

• هیپوگنادیسم اولیه: زمانی که مشکل در بیضه‌ها وجود دارد و آن‌ها قادر به تولید تستوسترون کافی نیستند. این مشکل می‌تواند مادرزادی باشد یا در طول زندگی ایجاد شود.
• هیپوگنادیسم ثانویه: زمانی که مشکل در غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس وجود دارد که باعث کاهش تولید تستوسترون می‌شود. این وضعیت نیز می‌تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد.

سطح بالای تستوسترون:

• گاهی نشان‌دهنده تومور در غدد فوق کلیوی یا بیضه‌ها می باشد.

نتایج آزمایش در زنان

سطح بالای تستوسترون:

• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS).
• هیپرپلازی مادرزادی آدرنال.
• سرطان تخمدان.
• تومورهای غدد فوق کلیوی.
• بیماری کوشینگ.
• مصرف برخی داروها مانند استروئیدهای آنابولیک، پروژسترون‌ها و داروهای ضدتشنج.

سطح پایین تستوسترون:

• یائسگی.
• سندرم ترنر.
• نارسایی تخمدان.
• نارسایی غدد فوق کلیوی (بیماری آدیسون).
• سوءتغذیه.

عوامل مؤثر بر سطح تستوسترون

عوامل متعددی می‌توانند بر سطح تستوسترون تأثیر بگذارند، از جمله:

• سن: با افزایش سن، سطح تستوسترون در مردان به طور طبیعی کاهش می‌یابد.
• چاقی و متابولیسم: چاقی و اختلالات متابولیک می‌توانند منجر به کاهش سطح تستوسترون شوند.
• استرس: استرس مزمن و روانی نیز می‌تواند بر تعادل هورمونی تأثیر منفی بگذارد.
• بیماری‌های زمینه‌ای: بیماری‌هایی مانند دیابت، سندرم متابولیک و اختلالات تیروئیدی می‌توانند تغییرات قابل توجهی در سطح تستوسترون ایجاد کنند.

تأثیر سبک زندگی بر سطح تستوسترون

سبک زندگی نقش مهمی در حفظ تعادل هورمونی و سطح تستوسترون دارد. تغذیه مناسب، ورزش منظم و خواب کافی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر تولید این هورمون هستند. رژیم غذایی غنی از پروتئین، چربی‌های سالم (مانند امگا-۳) و ویتامین D می‌تواند تولید تستوسترون را تقویت کند. از سوی دیگر، مصرف بیش از حد شکر، فست‌فود و الکل می‌تواند سطح این هورمون را کاهش دهد. ورزش‌های مقاومتی مانند وزنه‌برداری نیز تأثیر مثبتی بر افزایش تستوسترون دارند. همچنین، خواب ناکافی یا استرس مزمن می‌تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد، بنابراین مدیریت استرس و رعایت الگوی خواب منظم ضروری است.

قرص ویتامین د۳ ۱۰۰۰ واحد یوروویتال ۶۰ عددی
۱۳۲,۰۰۰ تومان ۱۰۵,۶۰۰ تومان

سوالات متداول

چه زمانی باید آزمایش هورمون تستوسترون تکرار شود؟

زمان تکرار آزمایش بستگی به دلیل اصلی انجام آن دارد. در بیمارانی که تحت درمان جایگزینی تستوسترون هستند، معمولاً هر چند ماه یکبار جهت ارزیابی اثربخشی درمان و تنظیم دوز دارویی انجام می‌شود. همچنین در شرایطی که تغییرات بالینی یا نشانه‌های جدیدی مشاهده می‌شود، پزشک تکرار آزمایش را توصیه می کند.

آیا عوامل ژنتیکی در تعیین سطح تستوسترون نقش دارند؟

بله، عوامل ژنتیکی می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی بر سطح تستوسترون داشته باشند. برخی افراد به دلیل ویژگی‌های ژنتیکی ممکن است به‌طور طبیعی سطح بالاتر یا پایین‌تری از این هورمون داشته باشند که در کنار سایر عوامل محیطی و سبک زندگی، تعیین‌کننده سطح نهایی تستوسترون در بدن هستند.

آیا کاهش تستوسترون باعث افزایش وزن می‌شود؟

بله، کاهش تستوسترون می‌تواند باعث افزایش چربی‌های بدن، به‌ویژه در ناحیه شکم شود. این موضوع به دلیل کاهش متابولیسم و افزایش مقاومت به انسولین رخ می‌دهد. انجام ورزش و رعایت رژیم غذایی سالم می‌تواند از این اثر جلوگیری کند.

نکات پایانی

آزمایش هورمون تستوسترون یکی از مهم‌ترین آزمایش‌های هورمونی است که می‌تواند به تشخیص و درمان بسیاری از مشکلات جسمی و روانی کمک کند. اگر علائمی مانند خستگی، کاهش میل جنسی، مشکلات باروری یا تغییرات خلقی را تجربه می‌کنید، انجام این آزمایش می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد سلامت هورمونی شما ارائه دهد.

منبع:

Testosterone Test