آنچه در مورد اسپاسم مری باید بدانید

اسپاسم مری (Esophageal Spasm) اختلالی در عملکرد عضلات مری به‌شمار می‌رود که باعث انقباضات غیرطبیعی و ناهمگن در دیواره‌های عضلانی این عضو می‌شود. این وضعیت منجر به بروز درد قفسه سینه، دشواری در بلع (دیفاژی) و سایر علائم ناراحت‌کننده می گردد. با توجه به شباهت بالای برخی از این علائم به بیماری‌های قلبی و عروقی، آگاهی دقیق از ویژگی‌های بالینی و تشخیصی اسپاسم مری برای پزشکان و بیماران اهمیت ویژه‌ای دارد.

اسپاسم مری به چه معنا است؟

اسپاسم مری به انقباض‌های غیرطبیعی و ناهمگام ماهیچه‌های مری اشاره دارد که می‌تواند باعث بروز علائمی نظیر درد قفسه سینه، احساس فشار یا گرفتگی و مشکل در بلع شود. در این حالت، ماهیچه‌های مری به طور ناگهانی و بدون هماهنگی طبیعی خود منقبض می‌شوند، این انقباض ها باعث ایجاد دردهای شدیدی می شود که گاهی اوقات از درد قلبی متمایز نیست.

این اسپاسم به‌ طور کلی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

1. اسپاسم مری دیواره‌ای (Diffuse Esophageal Spasm – DES) : در این نوع، انقباضات عضلانی غیرطبیعی و پراکنده در طول مری مشاهده می‌شود.
2. اسپاسم مری متمرکز (Nutcracker Esophagus) : در این حالت، انقباضات قوی و هماهنگ اما بیش از حد شدید دیده می‌شود که منجر به درد شدید در قفسه سینه می‌گردد.

عوامل موثر در بروز اسپاسم مری

مکانیسم دقیق بروز اسپاسم مری همچنان مورد بررسی است؛ اما عوامل زیر نقش مهمی در بروز آن دارند:

• رفلاکس معده به مری (GERD) :افزایش اسید معده و بازگشت آن به مری می‌تواند به تحریک بافت‌های مری منجر شده و موجب انقباض‌های غیرطبیعی و اسپاسم شود.
• اختلال در تنظیم عصبی: عدم تعادل بین سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک منجر به انقباضات غیرطبیعی عضلات مری می گردد.
• تغییرات در فعالیت عضلانی: اختلال در تنظیم فعالیت سلول‌های عضلانی صاف مری می‌تواند باعث بروز اسپاسم‌های ناهمگام شود.
• عوامل روانی و استرس: شرایط روحی نظیر اضطراب و استرس می‌توانند به‌عنوان محرک‌های احتمالی برای اسپاسم مری عمل کنند، به‌طوری که در مواقع استرس شدید این علائم تشدید می‌شوند.
• عوامل التهابی و عفونی: در برخی موارد، عفونت یا التهاب‌های مزمن موجب تحریک نورون‌های محلی و بروز انقباضات غیرطبیعی می گردد.
• مصرف برخی مواد غذایی و نوشیدنی‌ها: مصرف بیش از حد موادی مانند کافئین، الکل یا نوشابه‌های گازدار در برخی افراد باعث تحریک و ایجاد اسپاسم در عضلات مری می شود.
• عوامل آناتومیکی و ساختاری: برخی افراد به دلیل وجود ناهنجاری‌های ساختاری در مری یا در نزدیکی آن، مستعد بروز اسپاسم هستند.
• عوامل دارویی: برخی داروها که بر عملکرد عضلات صاف تأثیر می‌گذارند یا باعث تغییر در تعادل عصبی-عضلانی می‌شوند، می‌توانند در بروز اسپاسم مری نقش داشته باشند.

بروز اسپاسم مری معمولاً ناشی از ترکیبی از عوامل فوق است و هر فرد با مجموعه‌ای متفاوت از این عوامل روبرو می شود.

علائم و نشانه‌های اسپاسم مری

علائم اسپاسم مری از فردی به فرد دیگر متفاوت می باشد و معمولا شامل موارد زیر است:

• درد قفسه سینه: یکی از رایج‌ترین علائم است که غالبا با درد قلبی اشتباه گرفته می شود. درد معمولاً پس از مصرف غذا یا نوشیدنی‌های سرد و گرم تشدید می‌شود.
• دیفاژی (سختی در بلع): به دلیل انقباضات غیرطبیعی عضلانی، بلع مایعات و غذا می‌تواند دشوار شود.
• احساس فشار یا سوزش در مری: برخی بیماران از احساس ناراحتی یا فشار در ناحیه مری گزارش می‌دهند.

در برخی موارد، اسپاسم‌های مکرر باعث احساس انسداد موقتی در مری می شوند.

چه افرادی بیشتر در معرض خطر ابتلا به اسپاسم مری هستند؟

اگرچه اسپاسم مری نسبتاً نادر است، اما برخی عوامل می‌توانند احتمال بروز آن را افزایش دهند. افرادی که دارای شرایط زیر هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این مشکل قرار می‌گیرند:

• افراد در گروه سنی ۶۰ تا ۸۰ سال.
• مبتلایان به بیماری رفلاکس معده به مری (GERD).
• افراد دارای فشار خون بالا.
• کسانی که دچار اضطراب یا افسردگی هستند.
• مصصرف کنندگان شراب قرمز .
• افرادی که نوشیدنی‌های بسیار داغ یا بسیار سرد مصرف می کنند.

لازم به ذکر است که وجود هر یک از این عوامل به تنهایی عاملی برای بروز اسپاسم مری محسوب نمی‌شود و تشخیص نهایی نیازمند ارزیابی دقیق توسط پزشک متخصص است.

اسپاسم مری چقدر شایع است؟

اگرچه گزارش‌های موجود نشان می‌دهد که اسپاسم مری نسبت به برخی اختلالات دیگر دستگاه گوارش کمتر شایع است، اما این به این دلیل است که پیچیدگی‌های تشخیصی و شباهت علائم آن به برخی اختلالات قلبی، تعیین میزان دقیق شیوع آن را امری دشوار و چالش‌برانگیز می کند.

روش‌های تشخیصی اسپاسم مری

برای تشخیص اسپاسم مری و تعیین علت بروز علائم، از چندین روش تشخیصی متنوع استفاده می‌شود که هر یک اطلاعات متفاوتی درباره عملکرد و ساختار مری ارائه می‌دهند. در این فرآیند، پزشک با بررسی دقیق علائم، تاریخچه بیماری و عوامل محرک مانند استرس یا ریفلاکس معده، اطلاعات اولیه لازم را جمع‌آوری کرده و احتمال وجود اسپاسم مری یا سایر اختلالات مشابه (مثلاً بیماری‌های قلبی) را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و سپس به بررسی بیشتر می پردازد:

1. منومتری اوزوفاژیال (Esophageal Manometry) : این روش به بررسی الگوهای انقباضی و فشارهای داخل مری می‌پردازد و استاندارد طلایی تشخیص اختلالات حرکتی مری محسوب می‌شود.
2. رادیولوژی با بلع باریوم (بارئوسوگرافی): در این روش، بیمار مایع باریومی (ماده‌ای رادیواستاد) مصرف می‌کند و سپس تصاویر رادیولوژیک از مری گرفته می‌شود.این تصاویر به تشخیص تغییرات در حرکت و ساختار مری، مانند انقباض‌های ناگهانی و غیرطبیعی، کمک می‌کنند.
3. آندوسکوپی: بررسی مستقیم داخلی مری برای رد کردن علل دیگر مانند التهابات، زخم‌ها یا تنگی‌های ساختاری.
4. مطالعات بالینی و الکتروکاردیوگرافی (ECG) :به‌منظور استثنا کردن بیماری‌های قلبی که علائم مشابهی ارائه می‌دهند.

درمان و مدیریت اسپاسم مری

درمان اسپاسم مری به شدت علائم، شدت اختلال و شرایط فردی بیمار بستگی دارد و رویکرد درمانی معمولاً چندوجهی است.

درمان دارویی

• مسکن‌ها و ضد اسپاسمودیک‌ها: داروهایی مانند دوتیروپین یا سایر آنتی‌کولینرژیک‌ها با کاهش انقباضات غیرطبیعی عضلات مری، می‌توانند درد و علائم مرتبط با اسپاسم را تسکین دهند.
• مهارکننده‌های پروتون پمپ (PPI) : در بیمارانی که علائم اسپاسم مری با رفلاکس اسیدی همراه است، استفاده از این داروها به کاهش تحریکات مری و بهبود علائم کمک می‌کند.
• داروهای آرامبخش عضلانی: در موارد شدیدتر، داروهایی که به کاهش فعالیت غیرطبیعی عضلات کمک می‌کنند، مورد تجویز قرار می گیرند.

تغییرات سبک زندگی

• تغییرات تغذیه‌ای: وعده‌های غذایی به صورت کوچک و منظم مصرف شوند تا فرآیند هضم به آرامی انجام گیرد؛ همچنین، بهتر است از غذاهای تحریک‌کننده مانند غذاهای تند، اسیدی یا چرب و نوشیدنی‌های بسیار داغ یا سرد اجتناب شود .
• وقفه‌های منظم: رعایت زمان‌های استراحت بین وعده‌های غذایی برای کاهش فشار بر مری توصیه می شود.
• مدیریت استرس: استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، یوگا، تمرینات تنفسی و مشاوره روانشناسی می‌تواند در کاهش بروز اسپاسم‌های مرتبط با استرس موثر باشد.

مداخلات تهاجمی و غیرجراحی

در موارد نادر که علائم نسبت به درمان‌های اولیه مقاوم باشند، روش های درمانی زیر پیش گرفته می شود:

• تزریق بوتاکس (سم بوتولینوم): با کاهش فعالیت بیش از حد عضلات مری، بهبود علائم تسهیل می‌شود.
• روش‌های انبساط اندوسکوپی: این روش‌ها نیز در مواردی که تغییرات دارویی و سبک زندگی نتیجه نداشته باشند، به عنوان گزینه‌ای برای کاهش انقباض‌های غیرطبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در مواردی که سایر روش‌های درمانی نتوانند بهبود ایجاد کنند، جراحی به عنوان آخرین گزینه در مراکز تخصصی مورد بررسی قرار می‌گیرد. تعیین روش درمانی مناسب مستلزم ارزیابی جامع وضعیت بیمار توسط پزشک متخصص گوارش است و موفقیت در مدیریت اسپاسم مری به همکاری فعال بیمار در تغییر سبک زندگی، مصرف منظم داروها و پیگیری دوره‌ای وابسته می‌باشد.

نکات پایانی

اسپاسم مری یک اختلال حرکتی در مری است که می‌تواند باعث ایجاد درد شدید قفسه سینه و دیفاژی شود. تشخیص به موقع و دقیق این بیماری نیز نقش مهمی در تمایز این اختلال از بیماری‌های قلبی و سایر مشکلات گوارشی دارد. درمان‌های دارویی به همراه تغییرات سبک زندگی و مدیریت استرس از راهکارهای اصلی در کنترل علائم هستند. آگاهی کافی از علل، علائم و روش‌های درمانی اسپاسم مری می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک شایانی نماید.

برای کسب اطلاعات بیشتر و تعیین روش‌های درمان مناسب، مشاوره با پزشک متخصص گوارش توصیه می‌شود.

منبع:

What you need to know about esophageal spasms