قرص اینوزیتول، به‌عنوان یکی از مکمل‌های مورد توجه در درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، به‌ویژه در سال‌های اخیر، جایگاه مهمی در مطالعات علمی پیدا کرده است. PCOS یا همان تنبلی تخمدان، یکی از شایع‌ترین اختلالات هورمونی در زنان در سنین باروری محسوب می‌شود و با علائمی چون ناباروری، قطع قاعدگی (آمنوره)، آکنه و رشد موی زائد همراه است.
حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از زنان مبتلا به این سندرم دچار مقاومت به انسولین هستند؛ وضعیتی که باعث افزایش سطح انسولین و در نتیجه تحریک بیش‌ازحد تخمدان‌ها برای ترشح هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها مانند تستوسترون) می‌شود. این ناهماهنگی هورمونی، روند طبیعی تخمک‌گذاری را مختل می‌کند و منجر به بروز مشکلات بالینی متعدد می‌گردد.
اینوزیتول چیست؟
اینوزیتول یک پیسیکول (Cyclitol) پنج‌کربنی است که در بدن انسان به شکل طبیعی تولید می‌شود و در بسیاری از فرآیندهای سلولی نقش دارد.
دو ایزومر مهم از اینوزیتول که در درمان PCOS مورد توجه قرار گرفته‌اند عبارت‌اند از:
- مایو-اینوزیتول (Myo-inositol)
- دی-کایرو-اینوزیتول (D-Chiro-inositol)
این ترکیبات به‌صورت کوفاکتورهای مهمی در مسیرهای سیگنالینگ انسولین عمل می‌کنند و با بهبود حساسیت سلول‌ها به انسولین، در تنظیم متابولیسم گلوکز و لیپیدها مؤثرند .
اینوزیتول علاوه بر نقش حیاتی در مسیرهای متابولیک، در تنظیم عملکرد تخمدان‌ها و فرآیند تخمک‌گذاری نیز مشارکت دارد.
مکانیسم اثر قرص اینوزیتول در درمان PCOS
اینوزیتول، به‌ویژه ایزومرهای مایو-اینوزیتول و دی-کایرو-اینوزیتول، از طریق چند مسیر کلیدی در بهبود علائم و اختلالات مرتبط با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) مؤثر عمل می‌کند:
- افزایش حساسیت به انسولین: مایو-اینوزیتول و دی-کایرو-اینوزیتول به‌عنوان ناقل‌های ثانویه سیگنال انسولین، جذب گلوکز را در سلول‌های محیطی افزایش می‌دهند و مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهند. این فرآیند باعث کاهش سطح انسولین در گردش و در نتیجه کاهش تحریک تخمدان‌ها برای تولید آندروژن‌ها می‌شود. بهبود مقاومت انسولینی می‌تواند تا حدود ۷۰ درصد از این اختلال را در بیماران مبتلا به PCOS کاهش دهد و زمینه را برای بازگشت تخمک‌گذاری طبیعی فراهم کند.
- تنظیم تعادل هورمونی: کاهش انسولین با کاهش هورمون لوتئینی (LH) و بهبود نسبت FSH به LH همراه است. این تغییرات هورمونی منجر به تنظیم چرخه قاعدگی، بهبود تخمک‌گذاری و کاهش علائم بالینی مانند آکنه، ریزش مو و رشد موی زائد می‌شود که از نشانه‌های افزایش آندروژن در PCOS هستند.
- افزایش کیفیت تخمک و فولیکول: اینوزیتول در مایع فولیکولی تجمع یافته و نقش مهمی در بهبود سیگنال‌دهی برای رشد و بلوغ فولیکول‌ها دارد. این عملکرد منجر به افزایش کیفیت تخمک و بهبود شانس باروری، به‌ویژه در روش‌هایی مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) می‌شود. استفاده از ترکیب مایو-اینوزیتول و دی-کایرو-اینوزیتول در نسبت طبیعی ۴۰:۱، اثربخشی بیشتری در بهبود عملکرد تخمدان و کاهش همزمان مقاومت انسولینی و اختلالات هورمونی نشان داده است.
دوز و نحوه مصرف قرص اینوزیتول
اینوزیتول، به‌ویژه در فرم‌های مایو-اینوزیتول و دی-کایرو-اینوزیتول، به‌عنوان یک مکمل مؤثر در بهبود علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) شناخته شده است. با این حال، مصرف آن باید تحت نظر پزشک و با توجه به شرایط بالینی هر فرد تنظیم شود.
ترکیب پیشنهادی با بیشترین شواهد علمی:
مایو-اینوزیتول همراه با دی-کایرو-اینوزیتول در نسبت فیزیولوژیک ۴۰:۱ ، نسبتی که بیشترین اثربخشی را در کاهش مقاومت به انسولین و بهبود عملکرد تخمدان‌ها نشان داده است.
دوز رایج توصیه‌شده (صرفاً با نظر پزشک):
- مایو-اینوزیتول: ۲۰۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز (مجموع ۴۰۰۰ میلی‌گرم)
- دی-کایرو-اینوزیتول: ۵۰ میلی‌گرم دو بار در روز (مجموع ۱۰۰ میلی‌گرم)
نحوه مصرف:
- معمولاً بهتر است نیم ساعت قبل از غذا مصرف شود.
- در صورت ناراحتی گوارشی، می‌توان آن را همراه غذا مصرف کرد.
- دوز روزانه بهتر است در دو نوبت صبح و عصر تقسیم شود.
- برای مشاهده نتایج ملموس، مصرف منظم قرص اینوزیتول به مدت ۳ تا ۶ ماه توصیه می‌شود.
شواهد بالینی در حمایت از اثربخشی قرص اینوزیتول در درمان PCOS
تحقیقات متعددی طی سال‌های اخیر اثربخشی اینوزیتول، به‌ویژه ایزومر مایو-اینوزیتول، را در بهبود عملکرد تخمدان، افزایش باروری و اصلاح اختلالات متابولیک در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) تأیید کرده‌اند. مهم‌ترین نتایج به‌دست‌آمده از مطالعات عبارتند از:
- بهبود تخمک‌گذاری و باروری: مطالعات نشان داده‌اند که مصرف میو-اینوزیتول می‌تواند تخمک‌گذاری را در بیش از ۶۰٪ از زنان مبتلا به PCOS بازیابی کند و احتمال بارداری را افزایش دهد. در مقایسه با دارونما، این تأثیر به‌طور معنی‌داری بیشتر بوده و در برخی موارد عملکردی مشابه داروهایی مثل کلومیفن دارد.
- افزایش کیفیت تخمک و جنین در IVF: در زنان تحت IVF، مصرف اینوزیتول باعث افزایش نرخ باروری تخمک‌ها و بهبود کیفیت جنین شده است. متاآنالیزها نیز افزایش نرخ بارداری بالینی را تأیید می‌کنند.
- بهبود شاخص‌های متابولیک: قرص اینوزیتول مقاومت به انسولین را تا ۷۰٪ کاهش داده و به اصلاح پروفایل لیپیدی، کاهش وزن خفیف و در برخی موارد کاهش فشار خون کمک می‌کند.
این نتایج، نقش قرص اینوزیتول را در بهبود علائم هورمونی، متابولیک و باروری در زنان مبتلا به PCOS نشان می‌دهند، مشروط به مصرف منظم و تحت نظر پزشک متخصص.
کپسول اینوزیتول پلاس یوروویتال 60 عددی
557,700 تومان
آیا همه زنان مبتلا به PCOS از قرص اینوزیتول سود می‌برند؟
اگرچه بسیاری از زنان پاسخ خوبی به قرص اینوزیتول می‌دهند، اما پاسخ به درمان در افراد مختلف متفاوت می باشد. زنانی که مقاومت به انسولین بارزتری دارند، اغلب بیشترین سود را از این مکمل می‌برند.
عوارض جانبی مصرف قرص اینوزیتول
قرص اینوزیتول در اغلب مطالعات، مکملی ایمن و با تحمل بالا شناخته شده است؛ با این حال، مانند هر مکمل دیگری ممکن است در برخی افراد، به‌ویژه در دوزهای بالا، عوارضی ایجاد کند. مهم‌ترین عوارض گزارش‌شده عبارتند از:
- ناراحتی گوارشی مانند نفخ، تهوع، دل‌درد یا اسهال، به‌ویژه در دوزهای بالای روزانه (بیش از ۴ گرم).
- سردرد یا سرگیجه که معمولاً گذراست.
موارد احتیاط در مصرف قرص اینوزیتول
- دیابت و مصرف داروهای کاهش‌دهنده قند خون: اینوزیتول می‌تواند حساسیت به انسولین را افزایش دهد؛ بنابراین، در افراد دیابتی که از داروهای کاهنده قند خون مانند متفورمین استفاده می‌کنند، مصرف همزمان گاهی باعث افت قند خون می شود.
- بارداری و شیردهی: هرچند برخی مطالعات استفاده از اینوزیتول را در دوران بارداری (مثلاً برای پیشگیری از دیابت بارداری) بی‌خطر می‌دانند، اما برای مصرف منظم و دوز درمانی در این دوران باید حتماً با پزشک مشورت شود.
- افراد با اختلالات روانی یا مصرف داروهای ضدافسردگی: دوزهای بالا از اینوزیتول گاهی در درمان اختلالات خلقی استفاده شده‌اند. با این حال، در افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی یا در حال مصرف داروهای روان‌گردان، مصرف خودسرانه اینوزیتول ممکن است تأثیر بر تعادل شیمیایی مغز داشته باشد.
- کودکان و نوجوانان: ایمنی و اثربخشی اینوزیتول در گروه‌های سنی زیر ۱۸ سال به‌طور کامل مطالعه نشده و بهتر است در این گروه‌ها با احتیاط و فقط طبق تجویز پزشک استفاده شود.
موارد منع مصرف قرص اینوزیتول
- در صورت وجود سابقه آلرژی به اینوزیتول یا ترکیبات مشابه ، نباید مصرف شود.
- در افراد مبتلا به بیماری‌های شدید کلیوی یا کبدی، استفاده از مکمل‌ها باید با نظارت دقیق پزشک انجام شود،.
- مصرف همزمان با برخی داروهای حساس مانند داروهای ضدانعقاد، ضدافسردگی‌ها یا داروهای هورمونی، مشورت با پزشک برای بررسی تداخلات دارویی ضروری است.
مصرف اینوزیتول در دوزهای معمول (۴ گرم در روز) در اکثر موارد ایمن است و عوارض جانبی آن نادر و خفیف‌اند. با این حال، برای پیشگیری از تداخل دارویی یا بروز عوارض، توصیه می‌شود پیش از شروع مصرف، با پزشک مشورت شود.
مقایسه اینوزیتول با متفورمین در درمان PCOS
متفورمین، یکی از داروهای رایج ضد دیابت نوع ۲ است که در درمان اختلالات متابولیک و تنظیم چرخه قاعدگی در زنان مبتلا به PCOS نیز به‌کار می‌رود. با این حال، مطالعات جدید نشان می‌دهند که اینوزیتول می‌تواند در برخی جنبه‌ها عملکردی مشابه یا حتی مؤثرتر از متفورمین عمل کند.
شباهت‌ها و اثربخشی درمانی:
- هر دو ماده با افزایش حساسیت به انسولین و کاهش سطح انسولین خون، به تعادل هورمونی و تسهیل تخمک‌گذاری کمک می‌کنند.
- مصرف منظم اینوزیتول، به‌ویژه ترکیب مایو-اینوزیتول و دی-کایرو-اینوزیتول، در بهبود نظم چرخه قاعدگی و افزایش شانس باروری نتایجی قابل مقایسه با متفورمین داشته است.
- برخی مطالعات حتی نشان داده‌اند که نرخ بارداری و کیفیت تخمک‌ها در گروه مصرف‌کننده اینوزیتول، بالاتر از گروه متفورمین بوده است.
مزایای اینوزیتول نسبت به متفورمین:
- برخلاف متفورمین، که در بسیاری از بیماران باعث عوارض گوارشی آزاردهنده مانند تهوع، اسهال و نفخ می‌شود، قرص اینوزیتول معمولاً تحمل‌پذیری بهتری دارد و عوارض جانبی خفیف‌تری ایجاد می‌کند.
- به دلیل همین ویژگی، اینوزیتول برای بیمارانی که نسبت به متفورمین حساس هستند یا نمی‌توانند آن را تحمل کنند، می‌تواند جایگزینی مناسب‌تر و ایمن‌تر باشد.
نکات پایانی
قرص اینوزیتول ، به‌ویژه به شکل ترکیبی از مایو-اینوزیتول و دی-کایرو-اینوزیتول، می‌تواند راه‌حلی مؤثر، ایمن و طبیعی برای بهبود علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باشد. این مکمل با بهبود حساسیت به انسولین، تنظیم سطح هورمون‌ها و بهبود عملکرد تخمدان‌ها، نقشی کلیدی در مدیریت این بیماری ایفا می‌کند.
با وجود شواهد قوی علمی، مصرف خودسرانه توصیه نمی‌شود و بهتر است با نظارت پزشک یا متخصص تغذیه، برنامه‌ی درمانی تنظیم شود.
منبع:
Is Inositol Effective in the Treatment of Polycystic Ovary Syndrome (PCOS)?
