بارقه های صلح در قفقاز

در بیانیه مشترک رئیس جمهور آذربایجان، نخست وزیر جمهوری ارمنستان و رئیس جمهور فدراسیون روسیه، جمهوری های آذربایجان و ارمنستان توافق کردند که از توسل یا تهدید به زور علیه یکدیگر خودداری کرده و مسائل مشکل ساز را بر اساس به رسمیت شناختن متقابل حاکمیت، تمامیت ارضی و عدم تغییر مرزهای رسمی مطابق با منشور سازمان ملل متحد و اعلامیه آلماتی سال ۱۹۹۱ حل و فصل کنند.

توافق باکو و ایروان از این بایت حائز اهمیت است که حفظ تمامیت ارضی، احترام به حاکمیت ملی و تاکید بر تغییرناپذیری مرزهای رسمی جغرافیایی، نقش مهمی در استقرار امنیت و ثبات در قفقاز که همواره مدنظر جمهوری اسلامی ایران بوده را عملی خواهد کرد.

دو روز قبل از امضای این بیانیه یعنی در ۲۹ اکتبر، کنگره حزب "قرارداد مدنی"، حزب حاکم در ارمنستان، مفهوم جدیدی را برای حل مشکل قره باغ تصویب کرد. این مفهوم جدید ناظر بر این است که اگر قبلاً ارمنستان موظف به تضمین امنیت و حقوق ارامنه قره باغ بود از این پس، وضعیت ارامنه قره باغ فقط یک اولویت برای ارمنستان محسوب می شود. در واقع بر اساس مصوبه حزب حاکم ارمنستان، این کشور منبعد ضامن امنیت و حقوق ارامنه قره باغ نیست بلکه برای این موضوع اولویت قائل است.

این اتفاق مهم که در توافق باکو و ایروان بی تاثیر نبوده است می تواند در آینده به یک طرح تکمیلی بیانجامد که دراجرای آن جمهوری آذربایجان با اعطای خودمختاری به قره باغ در چارچوب تمامیت ارضی خود، حقوق و امنیت ارامنه را تضمین کند و در عوض جمهوری ارمنستان نیز جاده متصل کننده زنگزور به نخجوان را در چارچوب تمامیت ارضی خود، باز نماید. در این صورت تمامیت ارضی دو کشور حفظ شده و بدون تغییر مرزهای جغرافیایی، نقاط مرکزی آذربایجان به نخجوان متصل خواهد شد.

خلف خلف اف معاون وزیر امور خارجه آذربایجان نیز با تاکید بر ضرورت استقرار صلح در منطقه، در گفتگو با خبرگزاری آپا گفت: «ما بر امضای توافقنامه صلح با ارمنستان و گشایش مسیرهای مواصلاتی اصرار داریم. اگر ارمنستان به تعهدات خود عمل کند. مسلماً، برقراری صلح در قالب یک طرح امکان پذیر است.»

نکته مهم دیگر وقوع تحولات احتمالی در روابط آنکارا و ایروان است. بعد از ابراز تمایل پاشینیان نخست وزیر ارمنستان به حل مشکلات موجود با ترکیه، روبن روبینیان نایب رئیس مجلس ارمنستان نیز ۲۹ اکتبر طی سخنانی درکنگره حزب گفت: «روابط ناپایدار با ترکیه و آذربایجان یک تهدید دائمی برای امنیت ارمنستان است و باید برطرف شود.» به گزارش خبرگزاری " ارمن پرس" روبینیان در ادامه افزود:«مطمئن هستیم راه تامین امنیت ارمنستان و قره باغ از مسیر همزیستی با همه کشورهای منطقه به ویژه ترکیه، آذربایجان، ایران و گرجستان می گذرد. ارمنستان نباید برای همسایگان خود منبع خطر تلقی شود و همسایگان آن نیز نباید منبع خطر برای ارمنستان باشند.»

توافقات نشست سوچی و امضای بیانیه مشترک و ابراز تمایل مقامات آذربایجان و ارمنستان برای حل اختلافات خود از طریق مسالمت آمیز و بدون مداخله کشورهای فرامنطقه ای، می تواند به عنوان بارقه های صلح در قفقاز مورد توجه قرار گیرد. طبعا جمهوری اسلامی ایران که برای امنیت کشورهای دوست و همسایه خود یعنی جمهوری های آذربایجان و ارمنستان و همچنین تغییر ناپذیری مرزهای جغرافیایی اهمیت ویژه قائل است، تحولات اخیر در قفقاز را رصد کرده و نقش خود را برای تسریع در استقرار صلح عادلانه و پایدار در این منطقه ایفا خواهد نمود.

۶۵۶۵