داروهای باربیتورات چه هستند؟

باربیتورات‌ها ( Barbiturates ) گروهی از داروهای مشتق شده از اسید باربیتوریک هستند که اثراتشان بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) موجب کاهش فعالیت‌های مغزی می‌شود. این داروها از اوایل قرن بیستم برای کاربردهای مختلف پزشکی از جمله تسکین اضطراب، درمان بی‌خوابی، کنترل تشنج، و بیهوشی استفاده می‌شدند. با این حال، به دلیل خطر بالای سوءمصرف، وابستگی و عوارض جانبی جدی، استفاده از آن‌ها در بسیاری از کشورها به شدت محدود شده است.

در این مقاله با تیم داروخانه آنلاین همراه باشید تا بیشتر با کاربردها و عوارض این دارو آشنا شویم.

داروهای باربیتورات به چه نوع داروهایی می گویند؟

باربیتورات‌ها داروهایی هستند که به گروهی از داروهای آرام‌بخش، خواب‌آور و ضد اضطراب اطلاق می‌شوند. این داروها از اسید باربیتوریک مشتق شده‌اند و معمولاً برای درمان اضطراب، بی‌خوابی، تشنج، و در برخی موارد به عنوان آرام‌بخش قبل از عمل جراحی استفاده می‌شوند. این داروها بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارند و موجب کاهش فعالیت مغز و آرامش عضلات می‌شوند.

طبقه‌بندی باربیتورات‌ها

این دارو ها به دسته‌بندی‌های مختلفی بر اساس زمان اثر، کاربرد و ویژگی‌های دارویی تقسیم می‌شوند. طبقه‌بندی کلی باربیتورات‌ها به شرح زیر است:

1. باربیتورات‌های کوتاه‌اثر: این داروها سریعاً جذب می‌شوند و اثر آن‌ها کوتاه‌مدت است. معمولاً برای القای خواب یا تسکین اضطراب استفاده می‌شوند.

• پنتوباربیتال (Pentobarbital)
• ثالیپنتال (Thiopental)

1. باربیتورات‌های متوسط‌اثر: این گروه از باربیتورات‌ها اثرات متوسطی دارند و معمولاً برای کنترل اضطراب و بی‌خوابی استفاده می‌شوند.

• آموباربیتال (Amobarbital)
• اکباربیتال (Ecbarbital)

1. باربیتورات‌های طولانی‌اثر: این داروها اثر طولانی‌تری دارند و برای کنترل شرایط مزمن مانند صرع یا تشنج استفاده می‌شوند.

• فنی‌توئین (Phenytoin)
• پروبوفباریتال (Phenobarbital)

1. باربیتورات‌های فوق‌العاده کوتاه‌اثر: این دسته از باربیتورات‌ها بسیار سریع عمل می‌کنند و برای القای بیهوشی یا آمادگی قبل از جراحی استفاده می‌شوند.

• ثالیپنتال (Thiopental)
• میتوباربیتال (Methohexital)

این تقسیم‌بندی‌ها براساس سرعت اثر و مدت زمان فعالیت دارویی صورت می‌گیرد.

مکانیسم عمل باربیتورات‌ها

این داروها با تقویت اثر گاما-آمینوبوتیریک اسید (GABA)، یک ناقل عصبی مهاری در سیستم عصبی مرکزی، عمل می‌کنند و به گیرنده‌های GABA-A متصل شده و با افزایش ورود یون کلرید (Cl⁻) به نورون‌ها، غشای سلول را هایپرپلاریزه می‌کنند که منجر به کاهش تحریک‌پذیری نورون‌ها می‌شود.

برخلاف بنزودیازپین‌ها، باربیتورات‌ها می‌توانند حتی در غیاب GABA نیز کانال‌های کلرید را فعال کنند. همچنین با مهار انتقال‌دهنده‌های عصبی تحریکی مانند گلوتامات، فعالیت عصبی را بیشتر کاهش می‌دهند. این مکانیسم باعث ایجاد اثرات آرام‌بخش، خواب‌آور، ضدتشنج و در دوزهای بالا بیهوشی می‌شود.

کاربردهای بالینی باربیتورات‌ها

این دارو ها به دلیل اثرات آرام‌بخش، خواب‌آور و ضدتشنج خود، در زمینه‌های مختلف بالینی استفاده می‌شوند. با این حال، به دلیل خطر بالای اعتیاد، سمیت و عوارض جانبی، امروزه کاربرد آن‌ها محدودتر شده و اغلب با داروهای ایمن‌تر جایگزین شده‌اند. برخی از کاربردهای بالینی مهم باربیتورات‌ها عبارتند از:

• درمان صرع و تشنج: داروهایی مانند فنوباربیتال برای کنترل صرع و جلوگیری از تشنج‌های مداوم استفاده می‌شوند.
• القاء بیهوشی: باربیتورات‌هایی با اثر بسیار کوتاه‌مدت، مانند تیوپنتال سدیم، برای القاء بیهوشی عمومی در جراحی‌ها استفاده می‌شوند.
• مدیریت اضطراب و بی‌خوابی: در گذشته برای تسکین اضطراب و القای خواب از باربیتورات‌ها استفاده می‌شد، اما امروزه به دلیل خطر اعتیاد، داروهای ایمن‌تر مانند بنزودیازپین‌ها جایگزین آن‌ها شده‌اند.
• درمان تشنج‌های حاد: در شرایط اورژانسی برای کنترل تشنج‌های شدید مانند استاتوس اپی‌لپتیکوس از این داروها استفاده می‌شود.
• کاهش فشار داخل جمجمه (ICP): در موارد خاص، مانند آسیب‌های مغزی شدید، از باربیتورات‌ها برای کاهش فشار داخل جمجمه و حفاظت از بافت مغز استفاده می شود.
• سم‌زدایی از مواد مخدر: در برخی موارد، باربیتورات‌ها به عنوان بخشی از درمان ترک اعتیاد به مواد مخدر یا الکل استفاده می‌شوند.
• آرام‌بخشی در بیماری‌های روان‌پزشکی: در گذشته برای تسکین علائم اضطراب شدید یا بیماری‌های روان‌پریشی از باربیتورات‌ها استفاده می‌شد.

عوارض جانبی داروهای باربیتورات

این دارو ها به دلیل اثرات قوی بر سیستم عصبی مرکزی و خطر بالای سوءمصرف، می‌توانند عوارض جانبی جدی و خطرات متعددی داشته باشند. شایع ترین عوارض شامل موارد زیر است:

• خواب‌آلودگی شدید
• سرگیجه و احساس گیجی
• ضعف عضلانی و کاهش هماهنگی بدن
• تهوع و استفراغ
• اختلال در تمرکز، حافظه و توانایی‌های شناختی

عوارض جانبی جدی:

• سرکوب تنفسی که می‌تواند در دوزهای بالا منجر به ایست تنفسی شود.
• افت فشار خون
• ایست قلبی
• وابستگی و اعتیاد
• علائم ترک مانند اضطراب، بی‌قراری، لرزش، تشنج و در موارد شدید مرگ.
• مسمومیت که می‌تواند به کما یا مرگ منجر شود.
• افسردگی و اختلالات روانی
• آسیب به کبد و کلیه
• وابستگی و افزایش تحمل به دارو
• واکنش‌های حساسیتی مانند کهیر، خارش، تورم یا در موارد نادر، شوک آنافیلاکسی شود.

چه افرادی نباید از داروهای باربیتورات استفاده کنند؟

این داروها به دلیل عوارض جانبی و خطرات جدی برای برخی از افراد منع مصرف دارند یا باید با احتیاط فراوان تجویز شوند. گروه‌هایی که نباید از این داروها استفاده کنند یا باید مصرف آن‌ها محدود شود، شامل موارد زیر هستند:

• افراد با سابقه سوءمصرف مواد یا اعتیاد: این دارو ها به شدت اعتیادآور هستند و در افرادی که سابقه سوءمصرف مواد مخدر، الکل یا داروهای آرام‌بخش دارند، خطر وابستگی و سوءمصرف افزایش می‌یابد.
• بیماران با مشکلات تنفسی: افرادی که به بیماری‌های تنفسی مانند آسم شدید، برونشیت مزمن، آمفیزم یا سایر شرایطی که باعث سرکوب تنفسی می‌شوند، مبتلا هستند، نباید از این داروها استفاده کنند، زیرا می‌توانند تنفس را سرکوب کنند.
• زنان باردار و شیرده: این دارو ها از جفت عبور کرده و می‌توانند باعث نقص‌های مادرزادی، وابستگی جنین و علائم ترک پس از تولد شوند. همچنین در دوران شیردهی به شیر مادر منتقل شده و به نوزاد آسیب می رسانند.
• افراد با بیماری‌های کبدی یا کلیوی: بیماری‌های شدید کبدی یا کلیوی می‌توانند مانع دفع مناسب دارو شوند، که منجر به تجمع دارو در بدن و افزایش خطر سمیت می‌شود.
• افراد با سابقه افسردگی یا تمایل به خودکشی: این دارو ها احساس افسردگی را تشدید می کنند و به دلیل اثرات آرام‌بخش قوی، در افرادی با تمایل به خودکشی خطرناک می باشند.
• کودکان و سالمندان: در کودکان، این نوع دارو ها باعث تحریک‌پذیری یا هیجان غیرمعمول می شوند. در سالمندان، خطر عوارض جانبی مانند سرگیجه، افت فشار خون و سقوط بیشتر است.
• افراد با پورفیری: پورفیری، یک اختلال متابولیک نادر است که افراد درگیر این بیماری، نمی توانند از این دسته دارو ها مصرف کنند زیرا می‌توانند حملات بیماری را تحریک کنند.

مصرف این دارو ها باید با نظارت دقیق پزشکی انجام شود و در صورت وجود شرایط فوق، جایگزین‌های ایمن‌تر مانند بنزودیازپین‌ها یا سایر داروها توصیه می‌شوند.

جایگزین‌های داروهای باربیتورات

به دلیل خطرات و عوارض جانبی شدید این داروها ، امروزه در بسیاری از موارد با داروهای ایمن‌تر و مؤثرتری جایگزین شده‌اند. جایگزین‌ها بسته به کاربرد بالینی متفاوت هستند:

• بنزودیازپین‌ها مانند دیازپام، لورازپام، آلپرازولام و کلونازپام جایگزین اصلی باربیتورات‌ها هستند و برای کنترل سریع تشنج نیز استفاده می‌شوند.
• داروهای خواب‌آورغیر بنزودیازپینی مانند زولپیدم، زالپلون، اسزوپیکلون .
• آنتی‌هیستامین‌ها مانند دیفن‌هیدرامین و دوکسیلامین که اثر آرامبخش دارند.
• داروهای ضدتشنج جدیدتر مانند لاموتریژین، توپیرامات، لووتیراستام و گاباپنتین.
• پروپوفول به عنوان یک بیهوش‌کننده سریع و قابل‌کنترل استفاده می‌شود مانند تیوپنتال .
• کتامین یک بیهوش‌کننده مؤثر که اثرات آرام‌بخش و ضد درد نیز دارد.
• مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند سرترالین، سیتالوپرام، فلوکستین که برای درمان اضطراب مزمن مناسب‌اند.
• پره‌گابالین برای درمان اضطراب عمومی و برخی اختلالات عصبی استفاده می‌شود.
• داروهای آنتی‌سایکوتیک نسل دوم مانند ریسپریدون، اولانزاپین، کوئتیاپین برای آرام‌بخشی در بیماران با بیماری‌های روان‌پریشی.

در کنار داروهای درمانی، روش‌های غیر دارویی نیز به‌عنوان جایگزین‌های مؤثر برای درمان اختلالات خفیف مانند اضطراب و بی‌خوابی مطرح هستند. روش‌های غیر دارویی مانند روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT)، مدیتیشن، تکنیک‌های آرام‌سازی و تنظیم خواب جایگزین‌های مؤثری برای درمان اختلالات خفیف هستند. این روش‌ها به کاهش علائم کمک کرده و مهارت‌های مفیدی برای مدیریت استرس و بهبود کیفیت زندگی فراهم می‌کنند.

تداخلات دارویی با باربیتورات ها

برخی از مهم‌ترین تداخلات دارویی عبارتند از:

• الکل و بنزودیازپین‌ها: ترکیب این داروها با باربیتورات‌ها می‌تواند سرکوب تنفسی و خواب‌آلودگی شدید ایجاد کند.
• مخدرها: مصرف همزمان با باربیتورات‌ها می‌تواند خطر اوردوز و ایست تنفسی را افزایش دهد.
• وارفارین: باربیتورات‌ها می‌توانند اثر ضد انعقاد وارفارین را کاهش دهند و خطر لخته خون را افزایش دهند.
• داروهای ضد فشار خون: باربیتورات‌ها اثرات داروهای ضد فشار خون را تقویت یا تضعیف می کنند.
• داروهای ضد افسردگی و ضد تشنج: مصرف همزمان با باربیتورات‌ها می‌تواند موجب تغییر در اثرات درمانی و افزایش عوارض جانبی شود.
• آنتی‌بیوتیک‌ها: داروهایی مانند ریفامپین می‌توانند متابولیسم باربیتورات‌ها را تسریع کرده و اثر آن‌ها را کاهش دهند.

استفاده از باربیتورات‌ها باید با نظارت دقیق پزشکی انجام شود تا از تداخلات دارویی خطرناک جلوگیری شود.

نکات پایانی

باربیتورات‌ها نقش مهمی در تاریخ پزشکی داشته‌اند، اما به دلیل خطرات مرتبط با سوءمصرف و عوارض جانبی، استفاده از آن‌ها به شدت محدود شده است. با این حال، این داروها همچنان در موارد خاص و تحت نظارت دقیق پزشک کاربرد دارند. آگاهی از مکانیسم عمل، کاربردها و خطرات این دارو ها می‌تواند به تصمیم‌گیری بهتر در مدیریت درمانی بیماران کمک کند.