رادیودارو ها داروهایی هستند که حاوی ایزوتوپ‌های رادیواکتیوی هستند که به مولکول‌های بیولوژیکی متصل هستند و می‌توانند اندام‌ها، بافت‌ها یا سلول‌های خاصی را در بدن انسان هدف قرار دهند، همچنین برای اهداف تشخیصی و درمانی استفاده می‌شوند. آنها تابشی ساطع می کنند که شامل هدف قرار دادن تومورها با مولکول های حامل ذرات رادیواکتیو است که به گیرنده های خاص بیان شده توسط تومور متصل می شوند.
رادیودارو چیست؟
نسل جدید رادیو داروها از یک ناقل هدف برای دستیابی به تحویل دقیق رادیونوکلئیدها به ضایعات و جلوگیری از رسوب خارج از هدف استفاده می کنند و این امکان را برای بهبود کارایی و ایمنی زیستی تشخیص و درمان تومور فراهم می کند. مطالعات متعددی بر توسعه رادیوداروهای جدید متمرکز شده‌اند که طیف وسیع‌تری از اهداف بیماری را هدف قرار می‌دهند و عملکرد قابل توجهی را در داخل بدن نشان می‌دهند. اینها شامل جذب بالای تومور، زمان ماند طولانی مدت و خواص فارماکوکینتیک مطلوب است که با استانداردهای بالینی همسو هستند.
در حالی که رادیوترانوستیک ها به طور گسترده در تشخیص و درمان تومور به کار می روند، کاربردهای آن ها اکنون در حال گسترش به بیماری های عصبی، بیماری های قلبی عروقی و التهاب است. علاوه بر این، پزشکی دقیق مجهز به رادیوترانوستیک در حال متحول کردن پارادایم درمان سرطان است.
رادیو داروهای تشخیصی نقشی اساسی در طبقه بندی بیمار و برنامه ریزی درمان دارند که منجر به بهبود نتایج درمانی در درمان هدفمند رادیونوکلئید می شود.
داروسازان هسته ای این داروهای خاص را تهیه و توزیع می کنند. رادیولوژیست ها و رادیولوژیست ها (RTs) از آنها در روش های تصویربرداری تشخیصی استفاده می کنند. همچنین رادیو انکولوژیست ها رادیوداروها را به عنوان درمان تجویز می کنند.
رادیو داروها برای چه مواردی استفاده می شوند؟
پزشکان هسته ای عمدتاً از رادیوداروها برای آزمایش های تصویربرداری پزشکی هسته ای استفاده می کنند. این دست از داروها رادیو داروهای تشخیصی نامیده می شوند. پزشکان همچنین گاهی از رادیوداروها برای کمک به درمان برخی شرایط استفاده می کنند. به این دست از داروها رادیوداروهای درمانی می گویند.
رادیوداروها برای تولید تصاویری از اندام‌ها یا بافت‌ها استفاده می‌شوند، فرآیندی که «سنتی‌گرافی» نامیده می‌شود. نوعی دستگاه پزشکی که به نام دوربین گاما شناخته می شود، می تواند پرتوهای گامای ساطع شده از رادیو ایزوتوپ را تشخیص دهد و تصاویری را به روشی غیرتهاجمی تولید کند که عملکرد اندام یا بافت مورد بررسی را منعکس کند.
رادیوداروها همچنین به عنوان رادیو ردیاب شناخته می شوند، زیرا برای تشخیص اختلال عملکرد در بافت های بدن استفاده می شوند. رادیو داروها از طریق راه های تزریقی و خوراکی تجویز می شوند.
رادیوداروها در شرایطی مانند موارد زیر مورد استفاده قرار می گیرند:
- فئوکروموسیتوم (تومور عروقی کوچک غده فوق کلیوی)
- پاراگانگلیوما (تومورهای نادری که در نزدیکی شریان کاروتید، در امتداد مسیرهای عصبی در سر و گردن تشکیل می شوند)
- پرکاری تیروئید
- سرطان تیروئید
- تشخیص عملکرد تیروئید
- تومورهای عصبی غدد درون ریز (سرطانی که در سلول های تخصصی به نام سلول های عصبی غدد درون ریز شروع می شوند)
- نقشه برداری لنفاوی و بیوپسی گره
- درد استخوان ناشی از متاستازهای اسکلتی
- سرطان پروستات
انواع رادیوداروها
رادیوداروهای تشخیصی
رادیو داروها اجزای ضروری تصویربرداری پزشکی هسته ای هستند.
تصویربرداری تشخیصی پزشکی هسته ای می تواند نحوه عملکرد اندام ها و بافت های شما را نشان دهد. برای انجام این کار، مقدار کمی از یک داروی رادیواکتیو را می بلعید یا تزریق می کنید. داروی رادیواکتیو به شما آسیبی نمی رساند. به سادگی در قسمت های خاصی از بدن شما که مشکلی وجود دارد تجمع می یابد. سپس، یک دوربین بسیار حساس (دوربین گاما) تشعشعات موجود در بدن شما را تشخیص می دهد و تصاویری را برای پزشک شما ایجاد می کند.
فقط چند نمونه از نحوه استفاده پزشکان از رادیوداروها در آزمایشات تصویربرداری عبارتند از:
- فلوئور-18 : اغلب یک رادیو ردیاب برای اسکن PET (اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون) است.
- تکنسیوم 99m : پرمصرف ترین رادیونوکلئید در پزشکی هسته ای برای ارزیابی استخوان ها، عملکرد کبد و عملکرد کلیه و دیگر اندام ها است.
- گالیوم-68: یک رادیودارو است که شما در IV (از طریق ورید بازوی خود) برای تصویربرداری های متعدد دریافت می کنید.
رادیوداروهای درمانی
رادیوداروهای درمانی از پرتوهای بسیار قوی برای از بین بردن سلول های ناسالم استفاده می کنند. آنها به دنبال سلول های سرطانی هستند – مانند شکارچیان – و پرتودرمانی را مستقیماً و به طور خاص به آنها ارائه می دهند. این مدل درمان با پرتودرمانی خارجی که در آن دستگاه پرتوهایی را به خارج از بدن شما می‌رساند، متفاوت است.
از چه رادیوداروهایی در درمان سرطان استفاده می شود؟
نمونه هایی از رادیوداروهایی که پزشکان هسته ای در درمان سرطان استفاده می کنند عبارتند از:
- رادیوداروی (Lu-177-PSMA): برای درمان سرطان پروستات متاستاتیک مقاوم به اختگی متاستاتیکی (PSMA مثبت mCRPC) از طرف FDA تایید شده است.
- رادیوداروی (Lutetium Lu 177 dotatate) : برای درمان تومورهای عصبی غدد درون ریز گوارشی مثبت گیرنده سوماتوستاتین مورد تایید FDA است.
- ید-131: اصلی ترین ارائه دهندگان رادیوداروهایی است که در درمان با ید رادیواکتیو استفاده می کنند. می تواند برخی از سرطان های تیروئید و برخی از موارد بیماری گریوز (پرکاری تیروئید) را درمان کند.
- رادیوم 223: در درمان تومورهای استخوانی زمانی که سرطان پروستات به استخوان‌های شما گسترش می‌یابد (متاستاز می‌کند) موثر است. سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) دی کلرید رادیوم 223 (Xofigo
) را برای این استفاده تأیید کرده است. - دی فسفونات هیدروکسی اتیلدین رنیوم -188 (Re-188 HEDP): برای تسکین دردهای خیلی شدید متاستازهای استخوانی ناشی از انواع سرطان استفاده می‌شود. رنیوم-188 با دارا بودن تشعشعات گاما قابلیت تصویربرداری و پیگیری روند درمان را نیز دارا می‌باشد و نیمه عمر آن 17 ساعت است.
چندین نوع از درمان های رادیودارو در حال حاضر تحت بررسی کارآزمایی بالینی برای انواع دیگر سرطان هستند.
آیا رادیوداروها بی خطر هستند؟
وقتی پزشکان به درستی از رادیوداروها استفاده کنند، آنها بی خطر هستند. بدانید که رادیولوژیست و/یا انکولوژیست پرتویی شما از نزدیک با یک داروساز هسته ای همکاری خواهد کرد تا اطمینان حاصل شود که مقدار داروی رادیواکتیو دریافتی شما صحیح و ایمن است.
مانند همه داروها، رادیو داروهای درمانی دارای عوارض جانبی خاصی هستند. اما، به طور کلی، مزایای دارو بر خطرات احتمالی آن بیشتر است. پزشک شما قبل از شروع مصرف آن عوارض جانبی احتمالی را با شما بررسی می کند.
نکات پایانی
در حالی که پزشکان برای چندین دهه از رادیوداروها برای تصویربرداری پزشکی هسته ای استفاده کرده اند، استفاده از آنها برای درمان سرطان جدیدتر است. محققان به طور فعال در حال مطالعه این هستند که چگونه این داروهای رادیواکتیو می توانند سلول های سرطانی را هدف قرار داده و از بین ببرند.
منبع:
Radiopharmaceuticals and their applications in medicine
