زخم بستر چیست؟ بررسی علائم و روش های درمان

زخم بستر یا زخم فشاری(bedsore)، معمولاً در افراد مسن تر که بی حرکت یا در بستر هستند ایجاد می شود. این زخم ها زمانی ایجاد می شوند که فشار طولانی مدت روی پوست وجود داشته باشد. اصطکاک، رطوبت و کشش پوست نیز منجر به زخم بستر می شود. زخم بستر مراحل مختلفی دارد و در مراحل جدی تر، خطر ابتلا به عفونت های تهدید کننده زندگی را افزایش می دهد. بنابراین در این مقاله به مراحل آن، روش های درمان و پیشگیری از این عارضه می پردازیم.

زخم بستر چیست؟

زخم بستر زخم هایی هستند که در اثر فشار طولانی مدت روی پوست ایجاد می شوند. افرادی که برای مدت طولانی بی حرکت هستند، مانند کسانی که در بستر هستند یا از ویلچر استفاده می کنند، بیشتر در معرض خطر زخم بستر هستند. این زخم های دردناک می توانند بزرگ شوند و منجر به عفونت گردند. در برخی موارد، زخم بستر می تواند تهدید کننده زندگی باشد.

زخم بستر چه قسمت هایی از بدن را تحت تاثیر قرار می دهد؟

زخم بستر می تواند از هر جایی شروع شود. به عنوان مثال، افرادی که از اکسیژن درمانی استفاده می کنند، احتمال دارد که بر روی پل های بینی، گوش یا پشت سر خود دچار زخم های فشاری شوند. همچنین این زخم ها می‌توانند در داخل دهان و در اثر دندان مصنوعی نامناسب، لوله‌گذاری یا تهویه مکانیکی ایجاد شوند. اما این نوع زخم معمولاً در قسمت‌هایی از بدن که استخوان‌ها در نزدیک‌ترین نقطه به پوست قرار دارند ایجاد می‌شود، مانند مچ پا، آرنج، پاشنه، باسن و استخوان دنبالچه.

چه چیزی باعث ایجاد زخم بستر می شود؟

زخم بستر زمانی ایجاد می شود که فشار جریان خون به پوست کاهش یابد یا قطع شود. این کمبود جریان خون می تواند باعث ایجاد زخم فشاری در کمتر از دو ساعت شود. در این حالت سلول های پوستی اپیدرم (لایه بیرونی پوست) شروع به مردن می کنند. با شکسته شدن سلول های مرده، زخم فشاری ایجاد می شود.

هنگامی که فشار همراه با مواردی مانند رطوبت ناشی از عرق، ادرار یا مدفوع و یا کشیده شدن پوست بر اثر سر خوردن روی تخت شیبدار یا ویلچر وجود داشته باشد، احتمال بیشتری دارد که زخم بستر ایجاد شود.

چه افرادی در معرض خطر زخم بستر هستند؟

افرادی که پوست نازک تری دارند و افرادی که توانایی حرکتی محدودی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به زخم بستر هستند. این افراد شامل افرادی هستند که در کما یا حالت نباتی هستند، فلج را تجربه می کنند، از ویلچر استفاده می کنند، از گچ و آتل یا اعضای بدن مصنوعی استفاده می کنند.

چه شرایطی خطر ابتلا به زخم بستر را افزایش می دهد؟

کودکان و بزرگسالان با شرایط سلامتی خاص، بیشتر در معرض ابتلا به زخم بستر هستند. این شرایط عبارتند از سرطان، فلج مغزی، نارسایی مزمن وریدی، زوال عقل، دیابت، نارسایی قلبی، نارسایی کلیه، سوء تغذیه، بیماری شریان محیطی، آسیب نخاعی یا اسپینا بیفیدا.

علائم زخم بستر

زخم بستر می تواند دردناک و خارش دار باشد. اما برخی از افرادی که بی حسی دارند، قادر به احساس آن نیستند. ظاهر زخم بستر و علائم آن بسته به مرحله زخم متفاوت است:

• مرحله ۱: پوست فرد قرمز یا صورتی به نظر می رسد، اما زخم باز وجود ندارد. احتمالاً دیدن تغییر رنگ در افرادی که پوست تیره تر دارند، سخت باشد. پزشکان معمولاً به این مرحله به عنوان آسیب فشار اشاره می کنند. در این حالت احتمال دارد که پوست به لمس حساس باشد یا پوست گرم تر، خنک تر، نرم تر یا سفت تر شود.
• مرحله ۲: یک زخم کم عمق با پایه صورتی یا قرمز ایجاد می شود. در این مرحله احتمال دارد که ریزش پوست، خراشیدگی و تاول را مشاهده نمایید.
• مرحله ۳: احتمال دارد که یک زخم قابل توجه، به لایه چربی پوست (هیپودرم) برود.
• مرحله ۴: زخم به هر سه لایه پوست نفوذ می کند و عضلات، تاندون ها و استخوان های سیستم اسکلتی-عضلانی را در معرض دید قرار می دهد.

عوارض زخم بستر چیست؟

زخم بستر خطر ابتلا به عفونت های باکتریایی بالقوه تهدید کننده زندگی مانند سلولیت و سپتی سمی را افزایش می دهد. همچنین احتمال دارد که بیمار دچار سپسیس شود یا نیاز به قطع عضو داشته باشد. این عارضه در سراسر جهان، هر سال منجر به مرگ بیش از ۲۴۰۰۰ نفر می شود.

در برخی از افراد، مجاری سینوسی ایجاد می شود که آسیب زخم فشاری را به ساختارهای عمیق تر در بدن متصل می کند. بسته به اتصال مجرای سینوسی، احتمال دارد یکی از موارد زیر ایجاد شود:

1. باکتری در جریان خون (باکتریمی)، که می تواند منجر به مننژیت باکتریایی یا اندوکاردیت شود.
2. عفونت های استخوانی (استئومیلیت) یا عفونت مفاصل (آرتریت سپتیک).
3. عفونت های استرپتوکوک گروه A، از سلولیت تا فاسییت نکروزان (بیماری گوشتخوار).

علائم زخم بستر عفونی چیست؟

اغلب اوقات، تب و لرز اولین علائم عفونت هستند. همچنین احتمال دارد که زخم بستر عفونی فوق العاده دردناک، دارای بوی بد، قرمز و در لمس بسیار گرم، متورم شده و دارای ترشح چرکی باشد.

زخم بستر چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشکان، زخم بستر را بر اساس ظاهر آنها تشخیص داده و مرحله بندی می کنند. به طور معمول، پزشک از زخم برای نظارت بر بهبود زخم عکس می گیرد. همچنین احتمال دارد که آزمایش‌های خاصی را برای بررسی عفونت‌ها درخواست دهد مانند بیوپسی ها، کشت و آزمایش خون، اشعه ایکس یا ام آر آی.

درمان های غیر جراحی برای زخم بستر

شاید بتوانید مراحل ۱ یا ۲ زخم بستر را در منزل درمان کنید. اما برای مراحل ۳ یا ۴ زخم بستر، باید به متخصص زخم مراجعه نمایید. بسته به شدت زخم فشاری، احتمال دارد هفته ها یا ماه ها طول بکشد تا زخم بهبود یابد. برای درمان، شما یا پرستار باید زخم را با آب و صابون یا محلول آب نمک استریل شستشو دهید. سپس زخم را با باندهای مخصوص طبی بپوشانید. اینها شامل ژل مبتنی بر آب (هیدروژل)، هیدروکلوئید، آلژینات ها (جلبک دریایی) و پانسمان های فوم هستند.

برای زخم‌های فشاری عمیق و شدید، پزشک بافت‌های مرده را طی فرآیندی به نام دبریدمان خارج می‌کند. پزشک بافت مرده را با استفاده از چاقوی جراحی برمی دارد یا از پمادهایی استفاده می کند که به بدن کمک می کند تا بافت مرده را حل کند. پزشک معمولاً ناحیه مورد نظر را با یک بی حس کننده موضعی بی حس می کند زیرا حتی اگر بافت زخم مرده است، ناحیه اطراف آن مرده نیست. بسته به علائم، احتمال دارد داروهایی نظیر آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و مسکن های درد تجویز شود.

درمان های جراحی برای زخم بستر

زخم های فشاری مراحل ۳ یا ۴ که عمیق هستند یا ناحیه وسیعی از پوست را تحت تاثیر قرار می دهند، احتمال دارد که به جراحی نیاز داشته باشند. همچنین ممکن است برای بستن زخم و بهبود نیاز به پیوند پوست داشته باشید.

چگونه می توان از زخم بستر جلوگیری کرد؟

این مراحل می تواند خطر ابتلا به زخم بستر را کاهش دهد:

• اگر نشسته اید هر ۱۵ دقیقه یا اگر روی تخت هستید هر یک تا دو ساعت یک بار وضعیت خود را تغییر دهید. اگر نمی توانید موقعیت خود را تغییر دهید، یک مراقب می تواند به شما در انجام این کار کمک کند.
• پوست خود را به طور منظم بررسی نمایید یا از یک مراقب بخواهید که این کار را انجام دهد تا تغییرات رنگ پوست و احساسات (حساسیت یا درد، گرما یا خنکی) را بررسی کند.
• یک رژیم غذایی مغذی داشته باشید و به خوبی هیدراته بمانید.
• پوست خود را تمیز و خشک نگه دارید. برای محافظت از پوست در برابر تعریق، ادرار و مدفوع از کرم های مانع رطوبت استفاده کنید.
• در تمرینات فیزیوتراپی شرکت کنید.
• برای ترک سیگار کمک بگیرید. نیکوتین بهبود زخم را کند می کند.
• از تشک های مخصوص طراحی شده یا بالشتک های فوم برای کاهش فشار روی پوست خود استفاده کنید. روی بالشت سوراخ دار ننشینید، این فشار را به بیرون پخش می کند.
• ملحفه، زیرپوش و لباس خود را مرتب بشویید و عوض کنید.

برای زخم بستر چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر در معرض خطر زخم بستر هستید و متوجه علائمی مانند تغییرات در رنگ پوست، علائم عفونت، حساسیت، درد یا گرمی در پوست خود شدید، هر چه سریعتر به پزشک مراجعه نمایید.

نقش یک رژیم غذایی مغذی در هنگام ابتلا به زخم بستر

بسیاری از افرادی که دچار زخم بستر می شوند دچار سوء تغذیه هستند. سوءتغذیه می تواند به دلیل سن بالا یا شرایط سلامتی رخ دهد. یک رژیم غذایی مغذی و پر پروتئین می تواند از این نوع زخم جلوگیری کند یا به بهبود آن کمک کند. همچنین احتمال دارد که نیاز به مصرف ویتامین ها و مکمل ها داشته باشید. در موارد نادر، افرادی که به شدت دچار سوءتغذیه هستند ممکن است به تغذیه لوله ای (تغذیه داخلی) یا تغذیه IV نیاز داشته باشند.

نکات پایانی

داشتن توانایی محدود برای حرکت و تغییر موقعیت بدن، شما را در معرض خطر زخم بستر قرار می دهد. اگر روی ویلچر هستید، در رختخواب هستید یا سایر عوامل خطر را دارید، مهم است که پوست خود را برای علائم این نوع زخم به طور منظم بررسی نمایید. اگر قادر به انجام این کار نیستید، از یک مراقب یا یکی از عزیزانتان برای بررسی علائم کمک بخواهید.

بهتر است که این نوع زخم را زود تشخیص دهید، زیرا در مراحل اولیه به خوبی به درمان پاسخ می دهند. زخم های فشاری عمیق تر، خطر عفونت و سایر مسائل را افزایش می دهند. در این حالت مراقبت های پزشکی مناسب حیاتی است.