کورک پوستی یا دمل چگونه درمان می شود؟

کورک پوستی یا دمل یک عفونت باکتریایی در فولیکول مو یا غدد چربی پوست است که به شکل برآمدگی قرمز، متورم و دردناک ظاهر می‌شود. این عارضه معمولاً در اثر عفونت باکتری استافیلوکوکوس اورئوس ایجاد شده و به صورت تکی یا خوشه‌ای (کاربانکل) بروز می کند. این بیماری به دلیل بروز خارش شدید و بثورات پوستی، علاوه بر ایجاد ناراحتی شدید، می‌تواند باعث عوارض ثانویه نظیر عفونت‌های باکتریایی شود

کورک پوستی یا دمل چیست؟

کورک پوستی یا دمل یک بیماری عفونی است که به دلیل حضور کنه‌های میکروسکوپی Sarcoptes scabiei در لایه‌های سطحی پوست ایجاد می‌شود. این کنه‌ها با تخم‌گذاری و فعالیت خود، مواد و آنتی‌ژن‌هایی آزاد می‌کنند که موجب تحریک سیستم ایمنی بدن می‌گردد و در نتیجه واکنش‌های التهابی و آلرژیک را برمی‌انگیزد. انتقال بیماری عمدتاً از طریق تماس مستقیم و مداوم با فرد آلوده اتفاق می‌افتد، که در محیط‌های پرجمعیت یا شرایط بهداشتی نامناسب، احتمال بروز آن افزایش می‌یابد.

شیوع کورک پوستی

این بیماری در همه گروه‌های سنی مشاهده می‌شود و در محیط‌های پرتراکم درصد شیوع بیشتری دارد:

• مدارس و مراکز آموزشی
• خانه‌های سالمندان
• مراکز اسکان موقت و زندان‌ها

عوامل مرتبط با شیوع دمل شامل بهداشت ضعیف، نداشتن آگاهی از نکات پیشگیری و تماس نزدیک با افراد آلوده می‌باشند.

مراحل بروز دمل

پس از ورود کنه به پوست، چرخه زندگی آن شامل مراحل زیر می‌شود:

1. عفونت و ورود انگل: دمل ناشی از انگل Sarcoptes scabiei var. hominis است. این انگل پس از تماس مستقیم با پوست به لایه‌های فوقانی آن یعنی اپیدرم نفوذ می‌کند.
2. ایجاد راهروهای پوستی: انگل پس از ورود به پوست، کانال‌های ریز (راهروها) در لایه کورنئوم ایجاد می‌کند که محل تخم‌گذاری و رشد انگل است.
3. واکنش ایمنی و التهابی: فعالیت انگل، تخم‌ها و فضولات آن باعث برانگیختن واکنش‌های ایمنی می‌شود. سیستم ایمنی بدن با آزادسازی سلول‌های التهابی (مانند لنفوسیت‌ها و ائوزینوفیل‌ها) و تولید مواد واسط التهابی، باعث بروز التهاب، قرمزی و خارش شدید در ناحیه آلوده می‌گردد.
4. بروز ضایعات پوستی: علائم بالینی شامل ظهور پاپول‌ها و جوش های التهابی همراه با خارش می‌باشد. در موارد شدید (مانند دمل نروژی یا کرست دمل)، تعداد انگل‌ها بسیار زیاد بوده و منجر به ایجاد ضایعات گسترده و کرست‌های ضخیم روی پوست می‌شود.
5. انتقال بیماری: دمل از طریق تماس مستقیم پوست با پوست، به افراد دیگر منتقل می‌شود .

از آغاز تخم‌گذاری تا بروز علائم معمولاً ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد. اما در افرادی که قبلاً عفونت مشابهی داشته‌اند، واکنش‌های آلرژیک سریع‌تر ظاهر می‌شود.

علائم بالینی کورک پوستی یا دمل

• خارش شدید: به‌ویژه در شب که باعث بیداری و ناراحتی شدید فرد می‌شود.
• بثورات قرمز: ظهور لکه‌های قرمز و کوچک همراه با خطوط نازکی که مسیر حرکت کنه‌ها را نشان می‌دهد.
• التهاب پوستی: در نواحی آلوده التهاب و اریتیما به‌وجود می آید.
• تغییرات مزمن پوستی: در موارد تکراری یا دیررس، ضخیم شدن پوست (لیکوز) و تغییرات دیگر می‌تواند دیده شود.

علل بروز دمل

علل بروز دمل عبارتند از:

• عفونت توسط انگل سرکوپتس اسکیبئی
• انتقال مستقیم از طریق تماس پوست به پوست
• استفاده مشترک از وسایل شخصی
• شرایط محیطی و بهداشتی نامناسب
• سیستم ایمنی ضعیف
• دیابت یا بیماری‌های مزمن
• تعریق بیش از حد و اصطکاک پوست

چرا جوش‌های چرکی مکرراً در بدنم ظاهر می‌شوند؟

اغلب جوش‌های چرکی طی چند هفته بهبود می‌یابند، اما اگر مکرراً ظاهر شوند، می تواند نشان‌دهنده این باشد که شما ناقل باکتری استافیلوکوک هستید، به این معنا که این باکتری به‌طور طبیعی روی پوست شما زندگی می‌کند. همچنین، بروز مکرر جوش‌ها می‌تواند نشانه‌ای از دیابت کنترل‌نشده باشد.

در برخی موارد، جوش‌های مکرر ناشی از عفونت مقاوم به متی‌سیلین استافیلوکوک اورئوس (MRSA) هستند. این نوع عفونت می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند سپسیس (عفونت خونی شدید) یا مننژیت (التهاب مغز و نخاع) شود. در صورت تکرار جوش‌های چرکی، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در بیشتر موارد، جوش‌های چرکی خودبه‌خود بهبود می‌یابند و نیازی به مراجعه پزشکی ندارند. اما در شرایط زیر، دریافت مراقبت پزشکی ضروری است:

• عدم بهبودی پس از ۲ هفته
• تب مداوم
• تورم غدد لنفاوی
• قرمزی گسترده یا ایجاد رگه‌های قرمز اطراف جوش
• درد شدید یا غیرقابل تحمل
• ایجاد چندین جوش هم‌زمان
• بروز جوش در نواحی حساس مانند صورت یا ستون فقرات
• مشکلات بینایی
• عود مکرر جوش‌ها

در صورت بروز هر یک از این شرایط، به پزشک مراجعه کنید تا از عوارض احتمالی پیشگیری شود.

تشخیص دمل

تشخیص دمل بر اساس تاریخچه بالینی بیمار، معاینه دقیق پوست و مشاهده علائم صورت می‌گیرد؛ در این راستا، ابتدا با معاینه بالینی، الگوهای خراش و بثورات در نواحی رایج مانند بین انگشتان، مچ دست، نواحی تناسلی و پشت بدن بررسی می‌شود. سپس نمونه‌گیری پوستی جهت برداشت نمونه‌های مشکوک و بررسی میکروسکوپی برای شناسایی کنه‌ها، تخم‌ها یا فضولات انجام می‌گردد. در مواردی که تشخیص از طریق معاینه بالینی مبهم باقی بماند، آزمایش‌های تکمیلی نظیر بیوپسی یا سایر آزمایش‌های تخصصی می‌توانند کمک‌کننده باشند.

درمان کورک پوستی یا دمل

درمان خانگی:

• استفاده از کمپرس گرم: قرار دادن کمپرس آب گرم روی جوش (۳ تا ۴ بار در روز) باعث افزایش جریان خون و کمک به تخلیه چرک می‌شود. همچنین، پد حرارتی نیز می‌تواند روند تخلیه را تسریع کند.
• رعایت بهداشت: ناحیه را روزانه با صابون ضدباکتری بشویید و پس از خشک کردن، آن را تمیز نگه دارید. حوله‌ها و لباس‌هایی که با جوش در تماس بوده‌اند را جداگانه بشویید تا از گسترش عفونت جلوگیری شود.
• عدم فشار دادن جوش: هرگز جوش را نترکانید یا فشار ندهید، زیرا عفونت به بافت‌های عمیق‌تر نفوذ کرده و گسترش می یابد.
• استفاده از روغن درخت چای: این روغن خاصیت ضدباکتری و ضدالتهابی دارد و می‌تواند روند بهبودی را تسریع کند.
• مصرف زردچوبه: زردچوبه به دلیل خواص ضدالتهابی و ضدمیکروبی، می‌تواند التهاب را کاهش داده و به بهبودی سریع‌تر کمک کند.
• پوشاندن جوش: برای محافظت از ناحیه، پس از شست‌وشو از بانداژ یا گاز استریل استفاده کنید.

درمان دارویی:

• مسکن‌ها: مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن می‌توانند ناراحتی ناشی از جوش چرکی را کاهش دهند. همچنین، بهتر است ناحیه جوش را در حین بهبودی با بانداژ یا گاز تمیز بپوشانید.
• آنتی‌بیوتیک و کرم های موضعی: پرمترین (Permethrin 5%) درمان استاندارد و پرکاربرد برای دمل است ، همچنین پمادهای موپیروسین یا کلیندامایسین نیز برای کنترل عفونت استفاده می‌شوند.
• آنتی‌بیوتیک خوراکی: آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی معمولاً برای جوش‌های همراه با تب، تورم غدد لنفاوی یا عفونت‌های شدیدتر مانند سلولیت تجویز می‌شوند. در این موارد، اولین انتخاب آنتی‌بیوتیکی معمولاً سفالکسین، کلیندامایسین یا داکسی‌سایکلین است.

اگر کورک بزرگ و دردناک باشد یا به درمان‌های خانگی پاسخ ندهد، پزشک ممکن است اقدام به تخلیه آن کند. این فرایند معمولاً تحت شرایط استریل انجام شده و با آنتی‌بیوتیک‌های موضعی و پانسمان مناسب همراه است.

عوارض و پیامدهای احتمالی

در صورت عدم درمان مناسب، خراش‌های ناشی از خارش شدید می‌توانند منجر به:

• عفونت‌های ثانویه باکتریایی: ورود باکتری‌ها از طریق زخم‌های پوستی می‌تواند عفونت‌های جدی‌تری ایجاد کند.
• تغییرات مزمن پوستی: مانند ضخیم شدن و تغییر بافت پوست.
• واکنش‌های آلرژیک شدید: که در برخی موارد نیاز به مداخلات پزشکی فوری دارند.

پیشگیری از کورک پوستی

برای جلوگیری از بروز دمل باید نکات زیر رعایت شود:

• لباس‌ها، ملحفه‌ها و حوله‌ها را به دقت بشویید.
• وسایل شخصی مانند حوله که با پوست شما تماس دارند را به اشتراک نگذارید.
• زخم‌های کوچک پوستی را تمیز کرده و درمان کنید.
• بهداشت شخصی، از جمله شستن منظم دست‌ها، را رعایت کنید.
• بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت کنترل کنید.
• از لباس‌های گشاد و تهویه‌پذیر برای جلوگیری از تعریق بیش از حد استفاده کنید.
• یک رژیم غذایی سالم داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید تا سیستم ایمنی بدن قوی بماند.

نکات پایانی

کورک پوستی معمولاً به‌صورت خودبه‌خود بهبود می‌یابد، اما در برخی موارد نیاز به درمان‌های خانگی، دارویی یا تخلیه پزشکی دارد. رعایت نکات بهداشتی و پیشگیرانه می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند. در صورت عود مکرر یا شدید شدن علائم، مراجعه به پزشک ضروری است.

منبع:

Boils: Treatments, Causes, and Symptoms