آشنایی با نارسایی دریچه آئورت: علائم، تشخیص و روش درمان

نارسایی دریچه آئورت (Aortic Valve Regurgitation) یکی از مشکلات قلبی است که در آن دریچه آئورت قادر به بسته شدن کامل نیست و باعث برگشت خون از آئورت به بطن چپ قلب در طول دیاستول می‌شود. این وضعیت می‌تواند منجر به افزایش بار کاری قلب و در نهایت اختلالات عملکردی قلب شود.

در این مقاله، به بررسی علائم، روش‌های تشخیص و راه‌های درمان این بیماری می‌پردازیم.

نارسایی دریچه آئورت چیست؟

دریچه آئورت یکی از چهار دریچه اصلی قلب است که در بین بطن چپ قلب و آئورت قرار دارد. این دریچه وظیفه دارد تا خون اکسیژن‌دار را از بطن چپ به آئورت پمپ کرده و از آنجا خون را به تمام قسمت‌های بدن ارسال کند. به طور معمول، این دریچه هنگام سیستول باز می‌شود و هنگام دیاستول بسته می‌شود تا از برگشت خون به بطن چپ جلوگیری کند.

در نارسایی دریچه آئورت، این دریچه به درستی بسته نمی‌شود و بخشی از خون اکسیژن‌داری که باید به آئورت و بدن ارسال شود، به‌طور غیرعادی به داخل بطن چپ بازمی‌گردد. این برگشت خون به بطن چپ باعث می‌شود که قلب مجبور باشد خون بیشتری را پمپ کند تا فشار خون مناسب در بدن حفظ شود.

این افزایش بار کاری می‌تواند به مرور زمان باعث بزرگ شدن بطن چپ و در نهایت نارسایی قلبی شود. این بیماری به تدریج پیشرفت می کند و در مراحل اولیه علائم آن معمولا قابل مشاهده نیست. با پیشرفت بیماری، فشار بر قلب افزایش یافته و می‌تواند منجر به اختلالات قلبی جدی، تنگی نفس، درد قفسه سینه و نارسایی قلبی شود.

علت بروز نارسایی دریچه آئورت

این وضعیت می‌تواند به علت‌های مختلفی ایجاد شود که هرکدام تأثیر خاصی بر عملکرد این دریچه و سیستم قلبی-عروقی دارند. علل بروز این بیماری به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

علل مادرزادی

دریچه آئورت دولتی (Bicuspid Aortic Valve): یکی از شایع‌ترین علل مادرزادی نارسایی دریچه آئورت است. در این حالت، دریچه آئورت به‌جای سه لبه، دو لبه دارد. این نقص ساختاری می‌تواند باعث نارسایی زودهنگام دریچه شود.

علل اکتسابی

این علل معمولاً در اثر بیماری‌ها و شرایط مختلف در طول زندگی فرد ایجاد می‌شوند. برخی از مهم‌ترین علل اکتسابی این بیماری عبارتند از:

تب روماتیسمی: تب روماتیسمی یک بیماری التهابی است که در اثر عفونت گلو باکتریایی ایجاد می‌شود و می‌تواند به بافت‌های مختلف بدن از جمله دریچه‌های قلب ، آسیب برساند و در نتیجه باعث باعث بروز این بیماری ‌شود.
کلسیم‌گذاری دریچه: با افزایش سن، کلسیم روی دریچه آئورت رسوب می‌کند. این رسوبات باعث می‌شود که دریچه سفت و ضخیم شده و نتواند به راحتی حرکت کند. در نتیجه، دریچه به مرور زمان نمی‌تواند به درستی بسته شود. این مشکل معمولاً در افراد مسن دیده می‌شود.
اندوکاردیت عفونی: اندوکاردیت عفونی یک عفونت باکتریایی است که بافت‌های داخلی قلب، به ویژه دریچه‌ها را آلوده می‌کند. این عفونت می‌تواند به آسیب به دریچه آئورت و نارسایی آن منجر شود.
بزرگ شدن ریشه آئورت (Aortic Root Dilation): بزرگ شدن ریشه آئورت به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن بخش ابتدایی آئورت گشاد می‌شود. این وضعیت می‌تواند به دلیل بیماری‌هایی مانند سندرم مارفان، آنوریسم آئورت یا هایپرتانسیون مزمن رخ دهد. بزرگ شدن ریشه آئورت می‌تواند باعث کشیده شدن دریچه آئورت و جلوگیری از بسته شدن صحیح آن شود که در نهایت منجر به نارسایی دریچه آئورت می‌شود.
ضربه یا آسیب به قفسه سینه: آسیب‌های فیزیکی ناشی از تصادفات یا ضربات شدید به قفسه سینه می‌تواند به دریچه آئورت آسیب برساند.

علائم نارسایی دریچه آئورت

علائم این بیماری بسته به میزان شدت بیماری و مدت زمان بروز آن متفاوت است. در مراحل اولیه معمولا علائم به وضوح قابل مشاهده نیستند، اما با پیشرفت بیماری، علائم به تدریج ظاهر می‌شوند. از جمله علائم شایع آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تنگی نفس
خستگی و ضعف
درد قفسه سینه
نبض‌های نامنظم و سریع
سرگیجه یا غش (سنکوپ)
تورم در پاها و مچ‌ها
نبض‌های پُر و سریع

این علائم به تدریج و با پیشرفت بیماری شدیدتر می‌شوند و نیاز به تشخیص و درمان سریع دارند.

روش‌های تشخیص نارسایی دریچه آئورت

پزشک در ابتدا معاینه فیزیکی را انجام می‌دهد و با گوش دادن به صدای قلب، ممکن است صدای غیرطبیعی به نام “گوش‌زدگی” یا سایستولیک مرزی بشنود که نشان‌دهنده برگشت خون به بطن چپ است. همچنین، گاهی نبض‌های غیرطبیعی یا تورم در پاها مشاهده می شود.

پزشک برای تشخیص دقیق‌تر، در مراحل بعدی از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

اکوکاردیوگرافی:

این آزمایش با استفاده از امواج صوتی تصاویری از ضربان قلب ایجاد می‌کند. اکوکاردیوگرافی نشان می‌دهد که خون چگونه از قلب و دریچه‌ها جریان می‌یابد و می‌تواند وضعیت دریچه آئورت و آئورت را بررسی کند. این آزمایش شدت نارسایی را مشخص می‌کند. اگر آزمایش معمولی اطلاعات کافی ندهد، آزمایش دیگری به نام اکوکاردیوگرافی از طریق مری انجام می شود که تصاویر دقیق‌تری از قلب و دریچه آئورت ارائه می‌دهد.

الکتروکاردیوگرام (EKG):

این آزمایش برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب انجام می‌شود و می‌تواند نشان‌دهنده آریتمی یا ضربان نامنظم قلب باشد که معمولاً در افراد مبتلا به نارسایی دریچه آئورت مشاهده می‌شود.

رادیوگرافی قفسه سینه (X-ray):

در این آزمایش، تصویری از قفسه سینه گرفته می‌شود تا وضعیت قلب و عروق خونی بررسی شود. اگر بطن چپ بزرگ شده باشد یا نشانه‌هایی از احتباس مایعات در ریه‌ها وجود داشته باشد، این موارد در تصویر نشان داده می‌شوند.

سی‌تی‌اسکن قلب (CT scan):

در این آزمایش ، از چندین عکس رادیولوژی برای ساخت تصویری دقیق از قلب استفاده می‌شود. سی‌تی‌اسکن همچنین می‌تواند به تایید پارگی در آئورت کمک کند.

MRI قلب (Cardiac MRI):

این روش تصویربرداری پیشرفته برای ارزیابی ساختار و عملکرد قلب به‌ویژه در موارد پیچیده استفاده می‌شود. MRI می‌تواند به تشخیص نارسایی دریچه آئورت و ارزیابی میزان آسیب به قلب کمک کند.

آزمایش‌های ورزشی یا استرس:

در این آزمایش‌ها، معمولاً از فرد خواسته می‌شود که روی تردمیل راه برود یا دوچرخه ثابت بزند در حالی که وضعیت قلب بررسی می‌شود. این آزمایش‌ها نشان می‌دهند که قلب چگونه در حین فعالیت بدنی واکنش نشان می‌دهد و آیا علائم بیماری دریچه در هنگام ورزش بروز می‌کند یا خیر.

آنژیوگرافی قلبی (Cardiac Catheterization):

این روش برای ارزیابی دقیق‌تر عملکرد قلب و اندازه‌گیری فشارهای داخل قلب استفاده می‌شود. در این روش، یک لوله نازک از طریق رگ‌ها به قلب وارد شده و تصاویری از عروق و قلب گرفته می‌شود. این روش معمولاً در مواقعی استفاده می‌شود که نتایج آزمایش‌های دیگر مبهم یا نیاز به اطلاعات دقیق‌تر باشد.

درمان نارسایی دریچه آئورت

درمان این نوع نارسایی بستگی به شدت بیماری، علائم و وضعیت کلی سلامت بیمار دارد. این درمان‌ها می‌توانند شامل روش‌های دارویی یا جراحی باشند:

درمان دارویی

داروهای فشار خون مانند مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE inhibitors) یا بتابلاکرها.
داروهایی برای مدیریت آریتمی‌های قلبی.
دیورتیک‌ها (داروهای ادرارآور) برای کاهش احتباس مایعات.

داروها نمی‌توانند تنگی دریچه آئورت را معکوس کنند، اما به حفظ سلامت قلب و کنترل وضعیت آن کمک می‌کنند.

جراحی دریچه آئورت

اگر داروها کافی نباشند و نتوانند وضعیت را کنترل کنند، نیاز به جراحی برای ترمیم یا تعویض دریچه آئورت می باشد.

تعویض دریچه آئورت : در این روش، دریچه آئورت با یک دریچه مکانیکی یا بافتی از گاو، خوک یا اهداکننده انسانی تعویض می‌شود. این جراحی معمولاً با قلب باز انجام می‌شود، که نیاز به برش در دیواره قفسه سینه دارد.
تعویض دریچه آئورت از طریق کاتتر (TAVR): گزینه دیگر برای تعویض دریچه آئورت، روش تعویض دریچه آئورت از طریق کاتتر (TAVR) است. در این روش جراح برش‌های کوچکتری نسبت به جراحی قلب باز انجام می‌دهد و بیماران راحت‌تر بهبود می‌یابند و درد کمتری دارند.
بالون والولوپلاستی: این روش معمولاً برای نوزادان و کودکان مبتلا انجام می‌شود و برای بزرگسالان کمتر موثر است. در این روش، پزشک یک کاتتر را از طریق رگ وارد قلب می‌کند. در نوک کاتتر یک بالون کوچک قرار دارد که وقتی به دریچه رسید، باد می‌شود و دریچه سفت را باز می‌کند.
ترمیم دریچه آئورت: در برخی موارد، پزشکان می‌توانند دریچه آئورت را با جراحی ترمیم کنند .اما در بیشتر موارد، لازم است که دریچه به طور کامل تعویض شود.

درمان و مراقبت‌های خانگی

علاوه بر درمان‌های پزشکی، تغییر سبک زندگی می‌تواند به مدیریت بهتر نارسایی دریچه آئورت کمک کند. کنترل فشار خون با رژیم غذایی کم‌نمک و مصرف داروهای مناسب، انجام فعالیت بدنی متناسب و ورزش‌های سبک، اجتناب از مصرف دخانیات و الکل، و معاینات منظم پزشکی برای پایش وضعیت و ارزیابی عملکرد دریچه از جمله اقدامات موثر هستند. این تغییرات می‌توانند بار قلب را کاهش داده و روند پیشرفت بیماری را کندتر کنند.

نکات پایانی

نارسایی دریچه آئورت یک بیماری جدی قلبی است که در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به نارسایی قلبی یا سایر عوارض خطرناک شود. تشخیص زودهنگام، درمان مناسب و مراقبت‌های مستمر می‌توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و زندگی سالم‌تری را برای بیماران فراهم کنند. همکاری نزدیک بین بیمار و پزشک برای موفقیت در مدیریت این بیماری ضروری است.