C-reactive protein (CRP) یا پروتئین واکنشی C، یک پروتئین بوده که توسط کبد تولید شده و سطح آن در خون به عنوان شاخصی برای وجود التهاب در بدن اندازه‌گیری می‌شود. هنگامی که در بدن التهاب یا عفونتی وجود داشته باشد، کبد میزان بیشتری از این پروتئین را به جریان خون آزاد کرده و در نتیجه سطح CRP افزایش می‌یابد. این پروتئین به عنوان بخشی از پاسخ ایمنی بدن عمل کرده و به ترمیم و درمان بخش‌های آسیب دیده کمک می‌کند.
C-reactive protein (CRP) چیست؟
آزمایش پروتئین واکنشی C (CRP) سطح پروتئین واکنشی C – پروتئینی که توسط کبد شما ساخته می شود – در خون شما اندازه گیری می کند. کبد شما در پاسخ به التهاب، CRP را در جریان خون آزاد می کند.
هنگامی که بدن شما با یک عامل توهین آمیز (مانند ویروس ها، باکتری ها یا مواد شیمیایی سمی) مواجه می شود یا آسیب می بینید، سیستم ایمنی بدن شما را فعال می کند. سیستم ایمنی بدن شما اولین پاسخ دهنده های خود را ارسال می کند: سلول های التهابی و سیتوکین ها.
این سلول ها یک پاسخ التهابی را برای به دام انداختن باکتری ها و سایر عوامل مخرب شروع می کنند یا شروع به التیام بافت آسیب دیده می کنند. نتیجه می تواند درد، تورم، کبودی یا قرمزی باشد. اما التهاب روی سیستم‌های بدن که نمی‌توانید ببینید، مانند مفاصل، نیز تأثیر می‌گذارد.
اهمیت CRP برای بدن
اهمیت CRP در تقویت سیستم ایمنی بدن
پروتئین واکنشی C یا CRP، یکی از پروتئین‌های فاز حاد بوده که توسط کبد در پاسخ به التهاب تولید شده و نقش کلیدی در سیستم ایمنی و فرآیند های التهابی بدن دارد.CRP نقش مهمی در سیستم ایمنی بدن ایفا می‌کند. این پروتئین با اتصال به فسفوکولین موجود در غشای سلول‌های آسیب دیده یا نکروز شده، به عنوان یک اپسونین عمل می‌کند؛ یعنی به سیستم ایمنی کمک کرده تا سلول های آسیب دیده و میکروب ها را شناسایی و حذف کند. همچنین این پروتئین با فعال کردن سیستم کمپلمان، فرآیندهای دفاعی بدن را تقویت می‌کند.
علاوه بر این، C-reactive protein با جلوگیری از فعال شدن بیش از حد لنفوسیت‌های T (سلول‌های ایمنی)، به کنترل پاسخ ایمنی و جلوگیری از آسیب‌های بیش از حد به بافت‌ها کمک می‌کند. این مکانیسم باعث می‌شود که التهاب کنترل شده و از آسیب‌های مزمن جلوگیری شود.
اهمیت CRP به عنوان شاخص التهاب
یکی از مهم‌ترین کاربردهای CRP، استفاده از آن به عنوان یک نشانگر غیر اختصاصی التهاب در بدن است. سطح CRP در خون در شرایط مختلفی مانند عفونت‌های باکتریایی، ویروسی، قارچی، بیماری‌های خودایمنی (مانند روماتیسم مفصلی)، آسیب‌های بافتی (مانند سکته قلبی یا جراحی) و حتی سرطان‌ها افزایش می‌یابد.
افزایش CRP نشان‌دهنده وجود التهاب فعال است، اما به تنهایی نمی‌تواند محل یا علت دقیق التهاب را مشخص کند. به همین دلیل، این آزمایش معمولا همراه با سایر آزمایش‌ها و بررسی‌های پزشکی برای تشخیص دقیق‌تر استفاده می‌شود.
چرا باید CRP را در آزمایش خون بررسی کنیم؟
آزمایش CRP یا پروتئین واکنشی C در خون به دلایل مهمی انجام می‌شود که عمدتا برای تشخیص و پیگیری التهاب و عفونت در بدن کاربرد دارد:
تشخیص وجود التهاب یا عفونت: سطح CRP در خون به طور قابل توجهی در پاسخ به التهاب حاد یا عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و قارچی افزایش می‌یابد. بنابراین، این آزمایش کمک می‌کند تا پزشک وجود التهاب یا عفونت را در بدن تشخیص دهد، حتی زمانی که علائم بالینی واضح نیستند.
ارزیابی شدت و پیشرفت بیماری‌ها ی التهابی: در بیماری‌های مزمن التهابی مانند روماتیسم مفصلی، لوپوس و سایر بیماری‌های خودایمنی، تغییرات سطح C-reactive protein نشان‌دهنده شدت التهاب و پاسخ به درمان است. کاهش سطح این هورمون معمولا بیانگر بهبود وضعیت بیمار است.
پیگیری اثربخشی درمان: در بیماری‌های التهابی و عفونی، تکرار این آزمایش به پزشک کمک کرده تا میزان پاسخ بدن به درمان را ارزیابی کند و در صورت لزوم تغییراتی در روند درمان ایجاد نماید.
تشخیص شرایط حاد و اورژانسی: در برخی شرایط مانند آپاندیسیت، سکته قلبی، جراحی یا تروما، افزایش سریع C-reactive protein می‌تواند به تشخیص سریع تر و تصمیم‌گیری های درمانی کمک کند.
شاخص خطر بیماری‌های قلبی-عروقی: نوع حساس‌تر این آزمایش (hs-CRP) برای ارزیابی خطر بیماری های قلبی و عروقی استفاده می‌شود، زیرا التهاب مزمن عروق با افزایش C-reactive protein مرتبط است.
نشانگر غیر اختصاصی التهاب: این پروتئین به عنوان یک نشانگر عمومی التهاب عمل کرده و افزایش آن هشداردهنده وجود یک فرآیند التهابی فعال در بدن است، اگرچه نمی‌تواند محل یا علت دقیق التهاب را مشخص کند.
پزشک معمولا آزمایش پروتئین واکنشی C (CRP) را برای کمک به تشخیص یا رد برخی شرایط خاص از جمله:
- عفونت های باکتریایی شدید، مانند سپسیس.
- عفونت های قارچی.
- استئومیلیت (عفونت استخوان شما)
- بیماری التهابی روده (IBD)
- برخی از اشکال آرتریت
- بیماری های خود ایمنی، مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس (لوپوس اریتماتوز سیستمیک)
- بیماری التهابی لگن (PID)
- ارائه دهندگان همچنین از تست های CRP برای نظارت بر افراد پس از جراحی یا سایر روش های تهاجمی برای بررسی عفونت در طول دوره بهبودی استفاده می کنند.
آزمایش CRP به تنهایی نمی تواند یک بیماری یا محل التهاب در بدن شما را تشخیص دهد. به همین دلیل، اگر نتایج CRP نشان دهد که التهاب دارید، ارائه دهندگان معمولاً آزمایش‌های اضافی را سفارش می‌دهند.
چه زمانی به انجام این آزمایش نیاز داریم؟
پزشک شما ممکن است آزمایش CRP را در صورت داشتن علائم عفونت باکتریایی جدی، از جمله:
- تب
- لرز
- تنفس سریع (تاکی پنه)
- ضربان قلب سریع (تاکی کاردی)
- حالت تهوع و استفراغ
- اگر قبلاً مبتلا به عفونت یا یک بیماری التهابی مزمن تشخیص داده شده باشد، پزشگ از آزمایش‌های CRP برای نظارت بر درمان شما استفاده کند.
سطوح CRP بسته به میزان التهاب بدن شما افزایش و کاهش می یابد. اگر سطح این پروتئین شما کاهش یابد، نشانه این است که درمان شما برای التهاب موثر است.
چگونه CRP اندازه گیری می شود؟
این آزمایش معمولاً به صورت کمی (Quantitative) انجام می‌شود و نتیجه آن به صورت مقدار عددی CRP در خون گزارش می‌شود، معمولااً بر حسب میلی‌گرم در لیتر (mg/L). در این آزمایش، میزان پروتئین واکنشی C در نمونه خون اندازه‌گیری شده و با مقادیر مرجع مقایسه می‌شود.
این آزمایش برای اندازه‌گیری میزان پروتئین واکنشی C در خون انجام می‌شود که نشان‌دهنده وجود التهاب در بدن است. روش انجام این آزمایش به شرح زیر است:
نمونه‌گیری خون: ابتدا نمونه خون از ورید بازوی بیمار گرفته می‌شود. برای انجام این آزمایش آمادگی خاصی لازم نیست و نمونه‌گیری معمولا سریع و ساده است.
روش های اندازه گیری:
آزمایش آگلوتیناسیون لاتکس: در این روش، ذرات لاتکس که به آنتی بادی های ضد CRP متصل هستند، با نمونه سرم بیمار مخلوط می‌شوند. اگر این پروتئین در نمونه وجود داشته باشد، ذرات لاتکس به هم می‌چسبند (آگلوتیناسیون) و این واکنش در عرض چند دقیقه قابل مشاهده است.
روش‌های کمی و نیمه‌کمی: برای تعیین دقیق‌تر مقدار پروتئین C، نمونه خون ممکن است با سالین رقیق شود و در مراحل مختلف آزمایش شود تا مقدار CRP به صورت کمی اندازه‌گیری گردد.
روش های ایمنی شناسی (Immunoassays): مانند ELISA یا Nephelometry که با اندازه‌گیری شدت واکنش آنتی‌بادی-آنتی‌ژن، مقدار CRP را تعیین می‌کنند.
تفسیر عددی نتایج CRP
- کمتر از 1: سطح پایین، بدون التهاب قابل توجه
- عدد 1 تا 3: التهاب خفیف یا خطر پایین بیماری‌های قلبی
- عدد 3 تا 10: التهاب متوسط یا احتمال بیماری التهابی
- بالاتر از 10: التهاب شدید، عفونت یا بیماری التهابی فعال
- بالاتر از 50 یا 100: التهاب یا عفونت شدید، شرایط بحرانی یا مزمن
- برای اطلاع از روش درمان و نتیجه آزمایش باید با پزشک متخصص در ارتباط باشید و مشورت بگیرید.
اهمیت بالینی CRP چیست؟
اهمیت بالینی این آزمایش در پزشکی به دلیل نقش کلیدی آن در نشان دادن وجود التهاب در بدن است. CRP یک پروتئین بوده که توسط کبد در پاسخ به التهاب یا آسیب بافتی تولید می‌شود و سطح آن در خون به سرعت افزایش می‌یابد. این ویژگی باعث شده است که این پروتئین به عنوان یک مارکر غیر اختصاصی التهاب در تشخیص و پیگیری بیماری‌های مختلف کاربرد فراوانی داشته باشد.
این آزمایش معمولا در بخش های اورژانس برای تعیین وجود فرآیند التهابی حاد مانند عفونت مورد استفاده قرار می‌گیرد. افزایش سریع سطح این پروتئین نشان دهنده وجود التهاب فعال در بدن است. این آزمایش در موارد زیر کاربرد بسیار دارد:
- در بیماری‌های خودایمنی مانند روماتیسم مفصلی
- لوپوس
- ارزیابی شدت التهاب
- تشخیص التهاب حاد و عفونت های مزمن
- تمایز عفونت باکتریایی و ویروسی
- ارزیابی خطر بیماری‌های قلبی
- پیش‌بینی خطر بیماری‌های قلبی با استفاده از تست hs-CRP
- نظارت پس از جراحی و آسیب
- تشخیص شرایط اورژانسی
- نشانگر غیر اختصاصی التهاب
چه عواملی می توانند بر سطح CRP در آزمایش خون تأثیر بگذارند؟
عوامل متعددی می‌توانند سطح CRP (پروتئین واکنشی C) را در آزمایش خون تحت تأثیر قرار دهند و باعث افزایش یا کاهش آن شوند. مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- سرماخوردگی
- بیماری قلبی و عروقی
- افسردگی
- دیابت
- بی خوابی
- التهاب لثه
- چاقی
- پریودنتیت
- بارداری
- مصدومیت اخیر
- زنان و افراد مسن به طور طبیعی سطوح بالاتری از CRP دارند.
- عفونت‌ها و التهاب‌ها: عفونت‌های باکتریایی، ویروسی، قارچی و التهاب‌های حاد یا مزمن
- عفونت های گوارشی و روده
- آرتریت روماتوئید
- بیماری های کلاژن
- سندروم متابولیک
- سیگار کشیدن
- چاقی و توده چربی بالا
- بارداری و هورمون ها
- داروهای هورمونی و استروژنی
- مصرف زیاد قند، کربوهیدرات‌ها
بنابراین، هنگام تفسیر نتایج آزمایش CRP باید این عوامل را در نظر گرفت تا نتیجه به درستی ارزیابی شود و از تداخلات احتمالی جلوگیری گردد.
نکات پایانی
به طور کلی این آزمایش به عنوان یک نشانگر سریع و حساس التهاب، اهمیت بالینی زیادی دارد و در تشخیص، پیگیری و مدیریت بیماری‌های التهابی، عفونی و برخی بیماری‌های مزمن نقش اساسی ایفا می‌کند. با این حال، CRP یک مارکر غیر اختصاصی است و برای تعیین دقیق علت التهاب باید همراه با سایر آزمایش‌ها و معاینات بالینی استفاده شود. انجام این آزمایش برای تشخیص میزان التهاب و آسیب به بدن مناسب می باشد.
منبع: C-reactive protein (CRP)
