داروی آلبندازول چیست؟ کاربرد، نحوه مصرف و عوارض جانبی

داروی آلبندازول (Albendazole) یک داروی ضد انگل مؤثر است که برای درمان عفونت‌های ناشی از کرم‌های انگلی و بیماری‌هایی مانند کیست هیداتید و نوروسیستی‌سرکوزیس استفاده می‌شود. این دارو با مختل کردن متابولیسم انگل‌ها، آن‌ها را از بین می‌برد. این دارو باید تحت نظر پزشک تجویز شود.

در این مقاله، به بررسی کامل کاربردها، نحوه مصرف، و عوارض جانبی این دارو می‌پردازیم.

داروی آلبندازول چیست؟

این دارو یک داروی ضد انگل از دسته بنزایمیدازول‌ها است که برای درمان انواع عفونت‌های ناشی از کرم‌های انگلی استفاده می‌شود. آلبندازول با مهار جذب گلوکز در سلول‌های انگل، فعالیت متابولیکی آن را مختل کرده و منجر به مرگ انگل می‌شود. این دارو برای درمان بیماری‌هایی مانند کیست هیداتید، نوروسیستی‌سرکوزیس، عفونت‌های کرم گرد، کرم قلاب‌دار و کرم نواری به کار می‌رود.

کاربردهای داروی آلبندازول

آلبندازول برای درمان عفونت‌های انگلی متعددی استفاده می‌شود، از جمله:

• کیست هیداتید (Hydatid Cyst): عفونت ناشی از اکینوکوکوس گرانولوزوس.
• نوروسیستی‌سرکوزیس: مرحله لاروی تنیا سولیوم که به سیستم عصبی مرکزی نفوذ می‌کند.
• عفونت‌های کرم گرد (Roundworms): مانند آسکاریس لومبریکوئیدس و استرونژیلوئیدس.
• کرم‌های قلاب‌دار (Hookworms): نظیر نکاتور امریکانوس و آنکیلوستوما دوئودناله.
• کرم‌های نواری (Tapeworms): مانند تنیا سولیوم و تنیا ساژیناتا.
• عفونت‌های انگلی روده‌ای: شامل تریکوریس تریکیورا و انتروبیوس ورمیکولاریس.
• عفونت‌های تک‌یاخته‌ای خاص: مانند میکروسپوریدیوزیس.

این دارو معمولاً در درمان عفونت‌های انگلی سیستمیک یا مقاوم تجویز می‌شود.

مکانیسم اثر داروی آلبندازول

مکانیسم اثر این دارو بر پایه‌ی مهار عملکرد متابولیکی انگل‌ها است. این دارو با اتصال به پروتئین بتاتوبولین در سلول‌های انگل، تشکیل میکروتوبول‌ها را مختل می‌کند. میکروتوبول‌ها برای جذب گلوکز و فرآیندهای حیاتی انگل ضروری هستند. اختلال در جذب گلوکز باعث کاهش ذخایر انرژی انگل و توقف تولید ATP می‌شود که در نهایت منجر به مرگ انگل می‌گردد. این مکانیسم ،آلبندازول را برای درمان طیف وسیعی از عفونت‌های انگلی مؤثر می‌سازد.

نحوه مصرف داروی آلبندازول

نحوه مصرف این دارو به نوع عفونت، وزن بیمار و توصیه پزشک بستگی دارد. دوز معمول مصرف به شرح زیر می باشد:

• کیست هیداتید: ۴۰۰میلی‌گرم دو بار در روز. (معمولاً در سه دوره ۲۸ روزه با فاصله ۱۴ روز بین دوره‌ها تجویز می‌شود).
• نوروسیستی‌سرکوزیس: ۴۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز برای ۸ تا ۳۰ روز.
• عفونت‌های کرم گرد و قلاب‌دار: ۴۰۰میلی‌گرم به صورت تک‌دوز.
• کودکان: دوز مصرفی کودکان بر اساس وزن بدن محاسبه می‌شود (معمولاً ۱۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز).

آلبندازول باید همراه غذا، ترجیحاً غذای پرچرب، مصرف شود تا جذب آن افزایش یابد.

دوز فراموش شده: در صورت فراموش کردن یک دوز، به محض یادآوری مصرف شود، مگر اینکه نزدیک به زمان دوز بعدی باشد.

اشکال موجود داروی آلبندازول

آلبندازول در اشکال دارویی زیر موجود است:

1. قرص خوراکی: معمولاً به صورت قرص ۲۰۰ میلی‌گرم یا ۴۰۰ میلی‌گرم عرضه می‌شود.
2. سوسپانسیون خوراکی: برای مصرف کودکان یا بیمارانی که قادر به بلع قرص نیستند، به صورت مایع ۱۰۰ میلی‌گرم در ۵ میلی‌لیتر تهیه می‌شود.

موارد احتیاط و منع مصرف داروی آلبندازول

• حساسیت مفرط: در صورت وجود حساسیت به این دارو یا هر یک از اجزای تشکیل‌دهنده ، مصرف آن ممنوع است.
• بارداری: مصرف این دارو در دوران بارداری به دلیل خطر تراتوژنیک بودن (آسیب به جنین) ممنوع است. زنان در سنین باروری باید قبل از شروع درمان، از عدم بارداری اطمینان حاصل کنند.
• شیردهی: اطلاعات کافی در مورد ترشح این دارو در شیر مادر وجود ندارد؛ بنابراین، مصرف آن در دوران شیردهی باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود.
• بیماری‌های کبدی: به دلیل متابولیسم کبدی آلبندازول، بیماران با اختلالات کبدی باید تحت نظارت دقیق قرار گیرند و سطح آنزیم‌های کبدی مرتباً بررسی شود. بنابراین معمولا مصرف این دارو در بیماران کبدی توصیه نمی‌شود.
• سرکوب مغز استخوان: مصرف طولانی‌مدت یا دوزهای بالا باعث کاهش گلبول‌های سفید خون (لوکوپنی) می شود. در افراد با سابقه سرکوب مغز استخوان، احتیاط بیشتری لازم است.
• کودکان زیر ۲ سال: مصرف در کودکان زیر ۲ سال باید با احتیاط فراوان و تنها در موارد ضروری صورت گیرد.

پیش از شروع درمان با این دارو، حتماً باید پزشک را از وضعیت سلامت عمومی، بارداری یا برنامه‌ریزی برای بارداری، و داروهای مصرفی مطلع کرد.

اگر پس از مصرف داروی آلبندازول متوجه شدید که باردار هستید:

اگر پس از مصرف این دارو متوجه بارداری شدید، باید فوراً با پزشک یا متخصص زنان و زایمان تماس بگیرید زیرا ممکن است به جنین آسیب برساند، به همین دلیل ارزیابی دقیق وضعیت شما و مشورت با پزشک ضروری است. همچنین، در صورت برنامه‌ریزی برای بارداری، توصیه می‌شود مصرف این دارو را حداقل یک ماه قبل از اقدام به بارداری متوقف کنید.

عوارض جانبی داروی آلبندازول

مصرف داروی آلبندازول، مانند سایر داروها، گاهی با عوارض جانبی همراه است. شدت این عوارض بسته به وضعیت فردی بیمار و مدت مصرف دارو متفاوت است.

• سردرد
• تهوع و استفراغ
• درد شکمی
• سرگیجه
• اسهال
• ریزش موی موقت
• خارش یا بثورات پوستی خفیف
• افزایش آنزیم‌های کبدی (قابل برگشت پس از قطع دارو)
• سرکوب مغز استخوان (مانند آنمی یا کاهش گلبول‌های سفید)
• واکنش‌های آلرژیک شدید
• علائم مسمومیت کبدی مانند زردی پوست یا چشم‌ها
• علائم عصبی مانند تشنج یا فشار داخل جمجمه‌ای

در صورت بروز عوارض چه باید کرد؟

در صورت مشاهده علائم جدی، مانند زردی، واکنش‌های آلرژیک، یا کاهش شدید سلول‌های خونی، مصرف دارو را متوقف کرده و فوراً با پزشک تماس بگیرید. بررسی دوره‌ای عملکرد کبد و شمارش سلول‌های خونی در طول درمان با آلبندازول توصیه می‌شود.

تداخلات دارویی با داروی آلبندازول

داروی آلبندازول با برخی داروها تداخل دارد و اثرات آن‌ها را تقویت یا تضعیف کند. این تداخلات می‌توانند بر کارایی درمان یا احتمال بروز عوارض جانبی تأثیر بگذارند.

• داروهای مؤثر بر متابولیسم کبدی (فنی‌توئین، کاربامازپین و ریفامپین): این داروها می‌توانند آنزیم‌های کبدی را تحریک کرده و متابولیسم آلبندازول را تسریع کنند، در نتیجه اثربخشی آن کاهش می‌یابد.
• سایمتیدین: باعث افزایش غلظت پلاسمایی آلبندازول می شود و اثر آن را تقویت می کند.
• داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی (سیکلوسپورین): همزمانی مصرف گاهی خطر سمیت سیکلوسپورین را افزایش می دهد.
• ضد انعقادهای خوراکی (وارفارین): خطر خونریزی را افزایش می دهد؛ لذا پایش منظم INR ضروری است.
• داروهای ضد انگل دیگر: در صورت استفاده همزمان با داروهایی مانند ایورمکتین یا پرازی‌کوانتل، اثربخشی این داروها افزایش می یابد.

بنابراین برای جلوگیری از مشکلات احتمالی ، پیش از شروع درمان، پزشک را از تمام داروهای مصرفی از جمله مکمل‌ها و گیاهان دارویی، مطلع کنید.

نحوه نگهداری داروی آلبندازول

برای حفظ اثربخشی و ایمنی آلبندازول، رعایت نکات زیر در نگهداری آن ضروری است:

• دارو را در دمای اتاق (۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد) نگهداری کنید.
• از قرار دادن دارو در معرض گرمای زیاد، نور مستقیم خورشید یا یخ‌زدگی خودداری کنید.
• دارو را در محلی خشک و به دور از رطوبت، مانند کابینت‌های دور از سینک، نگهداری کنید.
• آلبندازول را در مکانی امن و دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار دهید.
• دارو را در ظرف اصلی خود نگه دارید و از تغییر بسته‌بندی خودداری کنید.
• پیش از مصرف، تاریخ انقضای دارو را بررسی کنید و از استفاده پس از انقضا اجتناب کنید.
• در صورت مصرف سوسپانسیون خوراکی، غالبا لازم است آن را پس از مدت معینی دور بیندازید. این مورد را طبق دستور پزشک یا روی بسته‌بندی بررسی کنید.

سوالات متداول

چه مدت بعد از مصرف آلبندازول، نباید باردار شد؟
زنان باید حداقل ۱ ماه پس از اتمام درمان از بارداری جلوگیری کنند.

آیا مصرف طولانی‌مدت آلبندازول خطرناک است؟

مصرف طولانی‌مدت دارو خطر سرکوب مغز استخوان یا سمیت کبدی را افزایش می دهد و باید تحت نظر پزشک انجام شود.

چه مدت طول می‌کشد تا آلبندازول اثر کند؟
زمان اثرگذاری به نوع عفونت و پاسخ بدن به دارو بستگی دارد، اما معمولاً چند روز تا چند هفته است.

نکات پایانی

آلبندازول یک داروی مؤثر برای درمان انواع عفونت‌های انگلی است که باید با دقت و تحت نظر پزشک مصرف شود. رعایت دوز مناسب و پایبندی به نکات ایمنی در پیشگیری از عوارض جانبی نقش مهمی دارد. در صورت بروز هرگونه علائم غیرمعمول، باید سریعاً با پزشک مشورت کرد.