سطح اکسیژن خون چیست؟

پس از تنفس، اکسیژن از طریق ریه ها وارد جریان خون می شود. مقدار اکسیژن در خون، سطح اکسیژن خون می باشد. بدن برای عملکرد صحیح به مقدار مشخصی اکسیژن نیاز دارد و سطح پایین اکسیژن خون می تواند منجر به عوارض جدی شود که در این مقاله به آن ها می پردازیم. همچنین به راه هایی برای افزایش اکسیژن خون اشاره می کنیم.

سطح اکسیژن خون به چه معناست؟

سطح اکسیژن خون، مقدار اکسیژنی است که در خون در گردش است. اکسیژن برای زندگی ضروری است و بدن ما برای عملکرد صحیح به مقدار مشخصی اکسیژن نیاز دارد. هنگام تنفس (دم) اکسیژن از طریق بینی یا دهان وارد بدن می شود و از طریق ریه ها وارد جریان خون می شود، سپس به سلول های سراسر بدن می رود.

تمام سلول های بدن برای تولید انرژی موثر به اکسیژن نیاز دارند و بدن برای انجام تمام فرآیندهای خود مانند هضم و حتی تفکر به انرژی نیاز دارد. هنگامی که سلول های شما از اکسیژن استفاده می کنند، دی اکسید کربن ایجاد می کنند. سپس جریان خون شما دی اکسید کربن را به ریه های شما برمی گرداند و شما آن را از طریق دهان یا بینی خود بیرون می دهید (بازدم).

بدن شما میزان اشباع اکسیژن خون را تنظیم می کند، زیرا سطوح پایین اکسیژن خون (هیپوکسمی) می تواند منجر به بسیاری از شرایط جدی و آسیب به سیستم های اندام فردی، به ویژه مغز و قلب شود. سطوح پایین اکسیژن خون نشان می دهد که ریه ها و یا سیستم گردش خون، احتمالاً آنطور که باید کار نمی کنند.

علائم کمبود اکسیژن در خون

علائم سطوح پایین اکسیژن خون (هیپوکسمی) بسته به شدت بیماری و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. آنها عبارتند از:

• سردرد
• تنگی نفس
• ضربان قلب سریع
• سرفه کردن
• خس خس سینه
• گیجی
• رنگ مایل به آبی در پوست، ناخن‌ها و یا لب‌ها
• رنگ قرمز گیلاسی در پوست، ناخن‌ها و یا لب‌ها (نشانه‌ای از مسمومیت با مونوکسید کربن)

آزمایش سطح اکسیژن خون چیست؟

دو روش اصلی برای اندازه گیری یا آزمایش سطح اکسیژن خون وجود دارد. اول از طریق آزمایش خون و بعدی از طریق پالس اکسیمتری (با استفاده از اکسی متر). آزمایش خون اطلاعات بسیار بیشتری در مورد سطح اکسیژن شما نسبت به اکسی متر ارائه می دهد.

آزمایش خون سطح اکسیژن

پزشکان می توانند سطح اکسیژن خون را به عنوان بخشی از یک آزمایش بزرگتر به نام آزمایش گاز خون شریانی (ABG) اندازه گیری کنند. آزمایش ABG سطح اکسیژن و دی اکسید کربن را در خون اندازه گیری می کند. این آزمایش همچنین تعادل اسیدها و بازها که به عنوان تعادل pH شناخته می شود را در خون بررسی می کند. وجود اسید زیاد یا خیلی کم در خون می تواند برای سلامتی مضر باشد.

پالس اکسیمتری

یک پالس اکسی متر می تواند سطح اشباع اکسیژن خون را از طریق یک گیره کوچک که معمولاً روی انگشت قرار می گیرد اندازه گیری کند. خوانش اکسی متر فقط نشان می دهد که چند درصد از خون شما با اکسیژن اشباع شده است که به عنوان سطح SpO2 شناخته می شود و همچنین ضربان قلب شما را نمایش می دهد.

پزشکان اغلب از پالس اکسی متر در بیمارستان ها استفاده می کنند. همچنین می‌توانید از پالس اکسیمتر در خانه استفاده کنید مانند پالس اکسیمتر زیکلاس مد که می‌توانید آن را از داروخانه ها خریداری نمایید. این یک راه سریع و بی ضرر برای بررسی سطح اکسیژن خون می باشد.

چرا باید سطح اکسیژن خون را آزمایش کنیم؟

اگر هر یک از شرایط حاد (ناگهانی و جدی) زیر را تجربه می کنید، احتمال دارد پزشک شما را تحت آزمایش سطح اکسیژن خون قرار دهد:

• اگر در تنفس مشکل دارید (یک نوزاد تازه متولد شده نیز در صورت مشکل تنفس احتمالاً نیاز به آزمایش اکسیژن خون داشته باشد).
• اگر اخیراً آسیب به سر یا گردن خود داشته اید که می تواند بر تنفس شما تأثیر بگذارد.
• اگر به بیماری کرونا (COVID-19) مبتلا هستید.
• اگر ذات الریه دارید.
• اگر مسمومیت با مونوکسید کربن دارید.
• اگر آسیب ناشی از استنشاق دود دارید.
• اگر چندین دوره تهوع و یا استفراغ داشته اید.
• اگر بیش از حد دارو مصرف کرده اید.

همچنین در صورت داشتن هر یک از شرایط ریوی زیر، پزشک احتمال دارد آزمایش اکسیژن خون را انجام دهد تا مطمئن شود که درمان شما به درستی پیش می رود:

• آسم
• بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
• فیبروز سیستیک
• بیماری قلبی

قبل از آزمایش سطح اکسیژن خون چه اتفاقی می افتد؟

اگر یک درمانگر تنفسی در حال گرفتن نمونه خون از شریان مچ دست شما باشد، احتمال دارد قبل از گرفتن نمونه، آزمایش گردش خون به نام تست آلن را انجام دهد. تست آلن شامل بالا نگه داشتن دست با مشت گره کرده است. سپس پزشک برای چند ثانیه به شریان های مچ دست فشار می آورد. با این آزمایش ساده، درمانگر مطمئن می شود که هر دو شریان مچ دست شما باز هستند و به درستی کار می کنند.

اگر تحت اکسیژن درمانی تکمیلی هستید، احتمال دارد پزشک شما حدود ۲۰ دقیقه قبل از خونگیری، دستگاه اکسیژن شما را قطع کند. به این آزمایش هوای اتاق می گویند. اگر نمی توانید بدون اکسیژن مکمل نفس بکشید، پزشک شما این آزمایش را انجام نمی دهد.

در طول آزمایش سطح اکسیژن خون چه انتظاری باید داشته باشم؟

یک درمانگر تنفسی معمولاً نمونه را از شریان داخل مچ دست شما که به عنوان شریان رادیال شناخته می شود، می گیرد. گاهی اوقات احتمال دارد از شریان آرنج یا کشاله ران شما نمونه برداری کنند. اگر یک نوزاد تازه متولد شده تحت آزمایش سطح اکسیژن خون باشد، احتمالاً نمونه را از پاشنه یا بند ناف نوزاد بگیرند.

متأسفانه، گرفتن نمونه خون از شریان معمولاً دردناک تر از گرفتن نمونه از ورید است. این به این دلیل است که شریان ها عمیق تر از سیاهرگ ها هستند و توسط اعصاب احاطه شده اند. هنگامی که یک درمانگر تنفسی از شریان شما خون می گیرد، احتمالاً احساس سبکی سر، سرگیجه یا حالت تهوع داشته باشید.

آزمایش سطح اکسیژن خون با استفاده از پالس اکسی متر، به این صورت است که درمانگر یک دستگاه الکترونیکی پلاستیکی کوچک به نام پالس اکسیمتر را روی قسمتی از بدن و معمولاً نوک انگشت شما می‌بندد. اکسیمتر نوع خاصی از نور به نام نور مادون قرمز را ارسال می کند که از پوست شما عبور می کند و به خون در مویرگ های شما می رسد. این بی ضرر است و شما چیزی احساس نخواهید کرد.

سپس اکسیمتر میزان نوری که از مولکول های هموگلوبین در خون شما منعکس می شود را اندازه می گیرد. این برای تعیین سطح اکسیژن خون شما استفاده می شود. پس از چند ثانیه، اکسی متر عددی را ارائه می دهد که با ضربان قلب و سطح اکسیژن شما مطابقت دارد. همچنین می توانید از پالس اکسی متر در خانه استفاده نمایید.

سطح طبیعی اکسیژن خون چقدر است؟

آزمایشگاه‌ها احتمال دارد محدوده‌های مرجع متفاوتی برای جنبه‌های خونی که در آزمایش سطح اکسیژن خون اندازه‌گیری می‌شوند، داشته باشند. هنگامی که نتایج آزمایش خون خود را دریافت می کنید، اطلاعاتی وجود دارد که نشان می دهد محدوده نرمال آن آزمایشگاه برای هر اندازه گیری چقدر است. اگر در مورد نتایج خود سؤالی دارید، حتماً از پزشک خود بپرسید.

برای اکثر افراد، یک پالس اکسیمتر طبیعی برای سطح اشباع اکسیژن بین ۹۵ تا ۱۰۰ درصد است. اگر یک بیماری ریوی مانند COPD یا ذات الریه دارید، سطح اشباع اکسیژن طبیعی شما احتمالاً کمتر باشد. پزشک به شما می گوید که چه سطوحی قابل قبول است. اگر در منطقه ای با ارتفاع زیاد زندگی می کنید، سطح اشباع اکسیژن شما نیز می تواند کمتر باشد.

توجه به این نکته مهم است که پالس اکسیمترها همیشه دقیق نیستند. سطح واقعی اشباع خون شما می تواند ۲ تا ۴ درصد بیشتر یا کمتر از آنچه اکسیمتر می خواند باشد. برای یک نتیجه دقیق تر، احتمال دارد پزشک شما سطح اکسیژن خون شما را با آزمایش خون بررسی کند.

چگونه می توان سطح اکسیژن خون را افزایش داد؟

راه‌هایی برای افزایش طبیعی اکسیژن در خون وجود دارد، از جمله:

1. تنفس در هوای تازه: باز کردن پنجره‌ها یا بیرون رفتن برای پیاده‌روی می‌تواند میزان اکسیژنی را که بدن وارد می‌کند افزایش دهد، که سطح کلی اکسیژن خون را افزایش می‌دهد.
2. ترک سیگار: تنها دو تا سه هفته پس از ترک سیگار، گردش خون شما به طور قابل توجهی بهبود می یابد. پس از یک تا نه ماه، تنگی نفس شما کاهش می یابد. هر دوی این جنبه ها به توانایی بدن شما برای دریافت اکسیژن بیشتر کمک می کند.
3. تمرینات تنفسی: تمرینات تنفسی ساده مانند تنفس با لب های جمع شده و تنفس عمیق با شکم می توانند راه های هوایی شما را باز کرده و میزان اکسیژن خون را افزایش دهند.

می توانید از یک پالس اکسیمتر در خانه برای بررسی سطح اکسیژن خون خود استفاده نمایید و ببینید آیا این روش های طبیعی برای افزایش اکسیژن دریافتی برای شما مفید است یا خیر. با این حال، مهم است توجه داشته باشید که اگر یک بیماری زمینه‌ای دارید، به ویژه یک بیماری شدید مانند ذات‌الریه یا مسمومیت با مونوکسید کربن، این درمان‌های طبیعی شاید برای افزایش اکسیژن کافی نباشند. اگر علائم هیپوکسمی را تجربه کردید، در اسرع وقت به نزدیکترین بیمارستان مراجعه نمایید.

چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟

اگر از اکسی متر در خانه استفاده می کنید و سطح اشباع اکسیژن شما ۹۲ درصد یا کمتر است، با پزشک خود تماس بگیرید. اگر ۸۸٪ یا کمتر است، در اسرع وقت به نزدیکترین اورژانس بروید. اگر یک بیماری مزمن ریوی، مانند COPD یا آسم دارید، احتمالاً باید به طور منظم به پزشک خود مراجعه نمایید تا مطمئن شوید که درمان شما مؤثر است. اگر علائم مربوط به بیماری ریوی خود را مشاهده کردید، در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید.

نکات پایانی

اگر شما به یک بیماری زمینه ای که می تواند بر توانایی بدن در دریافت اکسیژن تأثیر بگذارد مبتلا نیستید، لازم نیست به طور منظم سطح اکسیژن خون خود را کنترل کنید. در حالی که استفاده از پالس اکسی متر در خانه می تواند در شرایط خاصی مفید باشد، اما به اندازه آزمایش خون برای بررسی سطح اکسیژن خون دقیق نیست. اگر علائم سطوح پایین اکسیژن خون یا مشکلات تنفسی را تجربه کردید، حتماً در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید.