علائم استرابیسم یا انحراف چشم چیست و چگونه درمان می شود؟

استرابیسم یا انحراف چشم (ناهمترازی چشم) وضعیتی است که در آن یک چشم در جهتی متفاوت از چشم دیگر چرخانده می شود. معمولا در کودکان دیده می شود، اما در بزرگسالان نیز ممکن است رخ دهد. درمان شامل عینک، ورزش چشم، دارو یا جراحی است. در این نوشتار به معرفی این اختلال چشمی و راه های درمان آن می پردازیم.

استرابیسم یا انحراف چشم چیست؟

استرابیسم یا انحراف چشم (strabismus) وضعیتی است که در آن چشمان شما با یکدیگر هم راستا نمی شوند. به عبارت دیگر، یک چشم به سمتی می چرخد ​​که با چشم دیگر شما متفاوت است.

در شرایط عادی، شش ماهیچه ای که حرکت چشم را کنترل می کنند با هم کار می کنند و هر دو چشم را در یک جهت قرار می دهند. اگر استرابیسم دارید، این ماهیچه ها در کنترل حرکت چشم مشکل دارند و نمی توانند تراز طبیعی چشم (وضعیت چشم) را حفظ کنند.

در حالی که استرابیسم یا انحراف چشم عمدتا در دوران کودکی دیده می شود، بزرگسالان نیز می توانند استرابیسم را تجربه کنند. در بیشتر موارد، سکته مغزی باعث ناهماهنگی چشم در بزرگسالان می شود. علت دیگر ضربه جسمی است. اما شما می توانید یک فرد بزرگسال مبتلا به استرابیسم یا انحراف چشم دوران کودکی باشید که درمان نشده یا درمان شده و برگشته (عود کرده) یا بدتر شده است.

انواع استرابیسم چیست؟

انواع مختلفی از استرابیسم یا انحراف چشم وجود دارد. رایج ترین آنها عبارتند از:

ازوتروپی تطبیقی: این مورد اغلب در موارد دوربینی اصلاح نشده و سابقه خانوادگی چشم‌ها رخ می‌دهد. از آنجایی که توانایی فوکوس با نقطه‌ای که چشمان شما به سمت آن می‌روند مرتبط است، تلاش اضافی برای تمرکز مورد نیاز برای نگه داشتن اشیای دور در فوکوس واضح ممکن است باعث شود چشم‌های شما تغییر کند(به سمت داخل چرخیدن).

اگزوتروپی متناوب: در این نوع استرابیسم یا انحراف چشم، یک چشم روی هدف ثابت می شود (تمرکز) در حالی که چشم دیگر به سمت بیرون می رود. اغلب چشم شما به طور متناوب بین نگاه مستقیم و چرخش به بیرون تغییر می کند.

ازوتروپی نوزادی: در این نوع استرابیسم، نوزادان قبل از ۶ ماهگی چرخش قابل توجهی به داخل هر دو چشم خود را نشان می دهند. معمولاً مقدار قابل توجهی دوربینی وجود ندارد و عینک عبور را اصلاح نمی کند. چرخش به داخل ممکن است ابتدا هر چند وقت یکبار اتفاق بیفتد اما به زودی ثابت می شود. زمانی وجود دارد که فرزند شما به دور و نزدیک نگاه می کند. درمان این نوع استرابیسم، جراحی بر روی عضلات یک یا هر دو چشم برای اصلاح هم ترازی است.

پزشکان استرابیسم یا انحراف چشم را بر اساس این که نقاط چشم شما نامرتب هستند، هر چند وقت یکبار اتفاق می افتد، اگر فقط برای یک چشم اتفاق می افتد، یا اگر بین چشم چپ و راست می رود، نام می برند. بنابراین، استرابیسم را می توان به روش های زیر توصیف کرد:

• چشم شما به سمت داخل (ازوتروپی) می رود.
• چشم شما به بیرون (اگزوتروپی) اشاره می کند. ازوتروپیا و اگزوتروپی اشکالی از استرابیسم افقی هستند.
• چشم شما به سمت بالا می رود (هیپرتروپی).
• چشم شما رو به پایین است (هیپوتروپی). هایپرتروپی و هیپوتروپی اشکال استرابیسم عمودی هستند.
• ثابت است یا فقط گاهی اوقات اتفاق می افتد (متناوب). نام دیگر استرابیسم متناوب استرابیسم گذرا است.
• همیشه در یک چشم است (یک طرفه است).
• گاهی اوقات در یک چشم و گاهی اوقات در چشم دیگر اتفاق می افتد (به صورت متناوب).

پزشکان همچنین استرابیسم یا انحراف چشم را بر اساس اعصابی که به درستی کار نمی کنند، مانند فلج حرکتی چشمی، فلج مایل فوقانی یا فلج ابداکنس طبقه بندی می کنند. (علل این نوع خاص استرابیسم عصب سوم، چهارم و ششم جمجمه ای است.)

استرابیسم چقدر شایع است؟

تخمین زده می شود که ۴ درصد از جمعیت برای مثال ایالات متحده – یا حدود ۱۳ میلیون نفر – استرابیسم یا انحراف چشم دارند.

علائم استرابیسم یا انحراف چشم

علائم استرابیسم یا انحراف چشم عبارتند از:

• دوبینی
• بستن یا پوشاندن یک چشم هنگام نگاه کردن به چیزی در نزدیکی
• کج کردن یا چرخاندن سر
• سردرد
• مشکل در خواندن
• فشار چشم
• بستن یک چشم هنگام نگاه کردن به اشیاء دور یا زمانی که در نور شدید هستید

علائم استرابیسم چه زمانی ظاهر می شود؟

استرابیسم یا انحراف چشم معمولا در نوزادان و کودکان خردسال و اغلب در سن ۳ سالگی کودک ظاهر می شود.

اما طبیعی است که نوزاد شما هر از گاهی چشم‌های متقابل یا سرگردان داشته باشد. در سن ۳ تا ۴ ماهگی، چشمان کودک شما باید بتواند روی اشیاء کوچک تمرکز کند. آنها باید مستقیم و به خوبی تراز باشند. یک کودک ۶ ماهه باید بتواند روی اشیاء نزدیک و دور تمرکز کند.

ظهور ناگهانی استرابیسم یا انحراف چشم (به ویژه با دید دوگانه) در یک کودک بزرگتر یا بزرگسال می تواند نشان دهنده یک اختلال عصبی جدی تر باشد. اگر شما یا فرزند بزرگترتان به طور ناگهانی دچار چشم های ضربدری شدید، فوراً به چشم پزشک مراجعه کنید.

شبه استرابیسم

وضعیتی به نام شبه استرابیسم (استرابیسم کاذب) باعث می شود به نظر برسد که کودک شما چشم هایش را روی هم گذاشته در حالی که واقعاً اینطور نیست. این ممکن است به این دلیل اتفاق بیفتد که کودک شما پوست اضافی دارد که گوشه های داخلی چشم او را می پوشاند یا پل بینی او صاف است. همانطور که صورت کودک شما رشد می کند، چشمان او دیگر روی هم به نظر نمی رسد.

چه چیزی باعث استرابیسم می شود؟

بیشتر استرابیسم یا انحراف چشم به دلیل مشکل در کنترل عصبی عضلانی حرکت چشم شما اتفاق می افتد که مغز شما را درگیر می کند. کمتر رایج است، مشکلی در عضله واقعی چشم وجود داشته باشد. عامل دیگر سابقه خانوادگی است. حدود ۳۰ درصد از کودکان مبتلا به استرابیسم یکی از اعضای خانواده با مشکل مشابه دارند.

عوامل خطر برای استرابیسم

سایر شرایطی که عوامل خطر برای ناهماهنگی چشم ها هستند عبارتند از:

• عیوب انکساری اصلاح نشده
• دید ضعیف در یک چشم
• فلج مغزی
• سندرم داون (۲۰ تا ۶۰ درصد افراد مبتلا به سندرم داون نیز استرابیسم دارند)
• هیدروسفالی (بیماری که شما با آن متولد می شوید که منجر به تجمع مایع در مغز شما می شود)
• تومورهای مغزی
• سکته مغزی (علت اصلی استرابیسم در بزرگسالان)
• آسیب های سر، که می تواند به ناحیه ای از مغز که مسئول کنترل حرکت چشم است، اعصابی که حرکت چشم را کنترل می کنند و ماهیچه های چشم شما آسیب برساند
• مشکلات عصبی (سیستم عصبی)
• بیماری گریوز (تولید بیش از حد هورمون تیروئید)

عوارض استرابیسم یا انحراف چشم

برخی بر این باورند که کودکان با چشم های ضربدری رشد می کنند یا این که این وضعیت خود به خود بهتر می شود. در حقیقت، اگر درمان نشود، می تواند بدتر شود.

اگر چشمان شما به درستی در یک راستا قرار نگرفته اند، ممکن است موارد زیر را داشته باشید:

• تنبلی چشم (آمبلیوپی) یا دید ضعیف دائمی در چشم برگشته. وقتی چشمان شما به جهات مختلف نگاه می کنند، مغز شما دو تصویر دریافت می کند. برای جلوگیری از دوبینی، مغز شما ممکن است تصویر چشم چرخانده را نادیده بگیرد و در نتیجه دید در آن چشم ضعیف شود.
• تاری دید، که می تواند بر عملکرد در مدرسه و محل کار و لذت بردن از سرگرمی ها و فعالیت های اوقات فراغت تأثیر بگذارد.
• فشار چشم.
• خستگی
• سردرد.
• دوبینی.
• دید سه بعدی (۳ بعدی) ضعیف.
• عزت نفس پایین (از خجالت در مورد ظاهر چشمان شما).
• همچنین ممکن است یک مشکل جدی (مانند تومور مغزی) نادیده گرفته شود اگر پزشک شما استرابیسم را تشخیص داده و دنبال نکنید.

چگونه استرابیسم تشخیص داده می شود؟

هر کودک بزرگ‌تر از ۴ ماه که به نظر می‌رسد مبتلا به استرابیسم یا انحراف چشم است، باید توسط چشم‌پزشک اطفال معاینه کامل چشم انجام شود و زمان بیشتری برای بررسی نحوه تمرکز و حرکت چشم‌هایش صرف شود. تست های تشخیص شامل موارد زیر هستند:

• سابقه پزشکی (برای تعیین علائم، سابقه خانوادگی، مشکلات عمومی سلامت، داروهای مصرفی و سایر علل احتمالی علائم).
• حدت بینایی (خواندن حروف از نمودار چشم یا بررسی رفتار بینایی کودکان خردسال).
• انکسار (چک کردن چشمان آنها با یک سری لنزهای اصلاحی برای اندازه گیری نحوه تمرکز نور). لازم نیست کودکان آنقدر بزرگ باشند که هنگام بررسی عینک، بازخورد شفاهی بدهند.
• تست های تراز و تمرکز
• معاینه پس از گشاد کردن مردمک چشم برای تعیین سلامت ساختارهای داخلی چشم.

سایر عواملی که باید در نظر گرفت که به تعیین علت و درمان استرابیسم کمک می کند عبارتند از:

• آیا مشکل به طور ناگهانی ایجاد شد یا به مرور زمان؟
• آیا در ۶ ماه اول زندگی وجود داشته است یا بعداً رخ داده است؟
• آیا همیشه روی همان چشم تأثیر می گذارد یا بین چشم ها جابه جا می شود؟
• درجه چرخش کوچک، متوسط ​​یا بزرگ است؟
• آیا همیشه وجود دارد یا فقط بخشی از زمان است؟
• آیا سابقه خانوادگی استرابیسم وجود دارد؟

استرابیسم چگونه درمان می شود؟

گزینه های درمانی مختلفی برای استرابیسم وجود دارد. چشم پزشک شما در مورد اینکه کدام گزینه برای شرایط خاص شما بهترین است صحبت خواهد کرد. گزینه های درمانی شامل موارد زیر است:

عینک یا لنزهای تماسی: اگر عیوب انکساری اصلاح نشده دارید، لنزهای اصلاحی ممکن است به چشمان شما کمک کنند صاف بمانند، زیرا به تلاش کمتری برای تمرکز نیاز دارند.

لنزهای منشوری: لنزهای ویژه ای که می توانند نور ورودی به چشم شما را خم کنند تا دید دوگانه را کاهش دهند.

ارتوپتیک (تمرینات چشم): ممکن است روی برخی از انواع استرابیسم، به ویژه نارسایی همگرایی (نوعی اگزوتروپی) موثر باشد.

داروها: قطره های چشمی، پمادها یا تزریق سم بوتولینوم نوع A (مانند بوتاکس) می توانند عضله چشمی را که بیش از حد فعال هستند تضعیف کنند. این درمان ها ممکن است با یا به جای آن جراحی بسته به وضعیت شما استفاده شود.

ترکیبی: برای درمان آمبلیوپی، در صورتی که همزمان با استرابیسم دچار آن هستید. بهبود بینایی ممکن است کنترل ناهماهنگی چشم را نیز بهبود بخشد.

جراحی عضله چشم (جراحی استرابیسم): جراحی طول یا موقعیت ماهیچه های چشم را تغییر می دهد تا چشمان شما به درستی در یک راستا قرار گیرند. این عمل تحت بیهوشی عمومی با بخیه های قابل حل انجام می شود. گاهی اوقات، به بزرگسالان جراحی استرابیسم قابل تنظیم پیشنهاد می شود، جایی که موقعیت عضلات چشم پس از جراحی تنظیم می شود.

نکات پایانی

اگر نوزاد تازه واردی دارید، احتمالا زمان زیادی را صرف نگاه کردن به او می کنید. در ابتدا، عدم تمرکز وجود دارد، اما به تدریج تغییر می کند. اگر در مورد چشم یا بینایی فرزندتان سؤالی دارید، حتماً از پزشک خود بپرسید. نیازی نیست که کودک شما آزمایش استرابیسم یا انحراف چشم انجام دهد. اگر کودک شما ناهماهنگی چشم دارد – یا شما دارید – به یاد داشته باشید که استرابیسم را می توان با موفقیت درمان کرد.