فیستول شریانی وریدی چیست؟

فیستول شریانی وریدی (Arteriovenous fistula) زمانی ایجاد می شود که یک شریان و ورید به طور مستقیم به هم متصل شده و باعث می شوند که خون بین آن ها جریان یابد. این را معمولاً با جراحی، برای افرادی که نیاز به مراقبت های دیالیز دارند ایجاد می کنند. این ها همچنین می توانند به دلیل صدمات ایجاد شوند یا در رحم قبل از تولد فرد ایجاد شوند. اگرچه گاهی اوقات خطرناک هستند، اما اغلب قابل درمان می باشند. در این مقاله به علائم این عارضه، علل ایجاد آن و روش های درمان می پردازیم.

فیستول شریانی وریدی یک وضعیت پزشکی است که در آن شریان و ورید به طور مستقیم به هم متصل می شوند و باعث می شوند خون بین آنها جریان یابد. این می تواند تقریباً در هر مکانی از بدن که شریان و ورید به هم نزدیک هستند، به خصوص در داخل اندام ها (بازوها و پاها) اتفاق بیفتد.

بسته به اینکه فیستول ها کجا هستند، چرا به وجود آمده اند و اندازه آنها، می توانند بی ضرر باشند یا حتی اگر دلیل پزشکی برای ایجاد آن وجود داشته باشد مفید باشند، یا می توانند یک مشکل عمده سلامتی باشند و به طور دائم به قلب آسیب بزنند.

فیستول شریانی وریدی می تواند برای هر فردی و در هر سنی اتفاق بیفتد، به خصوص زمانی که به دلیل جراحات رخ دهد. انواع خاصی از فیستول در گروه های خاصی از افراد، به دلیل شرایط زندگی آنها شایع تر است. رایج ترین انواع فیستول های شریانی وریدی آنهایی هستند که از نظر پزشکی برای افرادی که نیاز به دیالیز دارند ایجاد می شوند. نادرترین نوع نیز فیستول هایی هستند که از هنگام تولد وجود دارند.

فیستول شریانی وریدی چگونه بر بدن تأثیر می گذارد؟

بدن از رگ های خونی مختلفی برای اهداف مختلف استفاده می کند. شریان ها، رگ های بزرگ خون را از قلب به بقیه بدن می برند. وریدها، رگ های بزرگ خون را از بدن به قلب باز می گردانند. مویرگ ها نیز عروق بسیار کوچک شبکه ای را در سراسر بدن تشکیل می دهند.

در شرایط عادی، شریان‌ها و وریدها مستقیماً به هم متصل نمی‌شوند. در عوض، خون ابتدا از شریان ها به شبکه ای از رگ های خونی کوچکتر به نام مویرگ ها می رود. سرخرگ‌ها و رگ‌ها مانند بزرگراه‌هایی هستند که در یک شهر بزرگ قرار دارند و فضای زیادی برای حرکت سریع خون فراهم می‌کنند. مویرگ‌ها مانند خیابان‌های شهر هستند و جریان خون را به تمام بافت‌ها، حتی دورترین بافت‌ها از رگ‌های خونی اصلی، تامین می‌کنند.

فیستول بین شریان و ورید به این معنی است که خون می تواند مستقیماً بین آنها حرکت کند. شریان ها به دلیل نیروی پمپاژ قلب، فشار خون بیشتری در خود دارند. این می تواند جریان خون را در ورید متصل مختل کند و از جریان آن در جهت قلب جلوگیری کند. شریان های شما می توانند فشار بالاتری را تحمل کنند، اما سیاهرگ ها نمی توانند که می تواند باعث کشیدگی و تورم آنها شود.

اگر فیستول در یک مکان خاص ایجاد شود یا بسیار بزرگ باشد، قلب با شدت بیشتری پمپاژ می کند تا خون را وادار به جریان صحیح کند. با گذشت زمان، کار اضافی به قلب شما فشار می آورد و باعث از کار افتادن آن می شود. فیستول همچنین زمانی که در اندام های حیاتی اتفاق می افتد می تواند مشکلاتی ایجاد کند، از جمله:

مغز: فیستولهای شریانی وریدی دورال و پیال.
قلب: فیستول شریانی عروق کرونر.
ستون فقرات: فیستول شریانی وریدی دورال نخاعی.
کلیه ها: فیستول شریانی وریدی کلیه.

علائم فیستول شریانی وریدی

علائم، بسته به موقعیت مکانی آنها می توانند متفاوت باشند. شایع ترین علائم عبارتند از:

تورم که در اطراف محل فیستول رخ می دهد و به احتمال زیاد زمانی اتفاق می افتد که فیستول درست زیر پوست باشد.
تغییر رنگ پوست (ممکن است بنفش یا قرمز روشن شود)
رگهای برآمده یا کشیده
ناحیه اطراف فیستول احتمال دارد گرمتر از نواحی دورتر از پوست احساس شود.

علائم ایسکمی ناشی از فیستول AV

هنگامی که فیستول روی یکی از اندام های شما بسیار بزرگ باشد، احتمال دارد مناطق دورتر از قلب علائم ایسکمی را ایجاد کنند. این وضعیت زمانی است که بخش‌هایی از بدن شما جریان خون کافی ندارند. اگر کمبود جریان خون به اندازه کافی شدید باشد، می تواند به آن نواحی آسیب برساند یا حتی سلول های آن نواحی شروع به مردن کنند.

گاهی اوقات به این حالت سندرم سرقت نیز گفته می‌شود، زیرا خون از ناحیه آسیب‌دیده دزدیده می‌شود چون فیستول خون را دور می‌کند. علائم ایسکمی عبارتند از بی حسی و گزگز، گرفتگی یا درد و زخم‌هایی که دیر التیام می‌یابند یا اصلاً خوب نمی‌شوند.

علائم نارسایی قلبی به دلیل فیستول AV

فیستول های شریانی وریدی بزرگ نیز می توانند مشکلاتی برای قلب ایجاد کنند. از آنجایی که خون به درستی در اطراف فیستول جریان ندارد، قلب سعی می کند با پمپاژ شدیدتر آن را جبران کند. با گذشت زمان، این به قلب آسیب می رساند و باعث نارسایی قلبی می شود. علائم نارسایی قلبی مانند این عبارتند از تنگی نفس، خستگی و تورم در پاها (ادم).

فیستول شریانی وریدی مادرزادی

فیستول های شریانی وریدی مادرزادی، اغلب علائم متفاوتی را به دلیل نحوه وقوع آنها دارند. اینها با رشد در رحم شکل می گیرند، به این معنی که اگر آن ناحیه آنطور که انتظار می رود رشد نکند، می توانند ناحیه بزرگتری را تحت تاثیر قرار دهند.

فیستول های شریانی وریدی مادرزادی، اغلب بر نحوه رشد قسمت آسیب دیده بدن تأثیر می گذارند. وقتی آن اندام روی بازو یا پا باشد، به دلیل الگوهای غیرعادی جریان خون، احتمال دارد که آن اندام توده عضلانی بیشتری داشته باشد یا استخوان های بلندتری داشته باشد.

همچنین احتمال دارد که فرد دچار تورم در نوک انگشتان شود(جایی که ناخن‌ها بسیار نرم می‌شوند، از وسط به سمت بالا برآمده می‌شوند و نزدیک نوک انگشت به سمت پایین خم می‌شوند). در موارد دیگر، احتمالاً جریان خون کافی به اندام آسیب‌دیده وجود نداشته باشد، که به دلیل عدم جریان خون آبی رنگ می‌شود.

علل ایجاد فیستول شریانی وریدی

آسیب ها: شایع ترین علت ناخواسته فیستول شریانی وریدی، آسیب ها هستند. این فیستول ها به دلیل آسیب بافتی اطراف خود و زمانی که ساختارهای بهبودی هنگام ترمیم خود به یکدیگر گیر می کنند، ایجاد می شوند. گاهی اوقات احتمال دارد سالها طول بکشد تا اینها قابل تشخیص باشند.
مادرزادی: این فیستول ها در حالی که شما در رحم رشد می کنید تشکیل می شوند. آنها معمولاً فیستول های کوچک زیادی را درگیر می کنند تا یک فیستول بزرگتر. با این حال، برخی از آنها در صورت وقوع در یک مکان بحرانی، کشنده هستند.
دیالیز: فیستول شریانی وریدی برای دیالیز، شایع ترین دلیلی است که افراد به این عارضه مبتلا می شوند. ایجاد یک فیستول شریانی وریدی، به ایجاد ورید وسیع‌تر و ضخیم‌تر کمک می‌کند که بهتر می‌تواند سوزن‌های دیالیز را کنترل کند و می‌تواند خون بیشتری را به خارج و داخل بدن برساند.
موارد نادر: در موارد نادرتر، فیستول های شریانی وریدی احتمال دارد به دلیل شرایطی مانند سرطان، انواع خاصی از عفونت ها یا زمانی که شریان دچار آنوریسم می شود (ضعف در دیواره شریان، که برآمده شده و به ورید مجاور فشار می آورد) رخ دهد.

نحوه تشخیص فیستول شریانی وریدی

پزشک شما می تواند فیستول شریانی وریدی را با روش های مختلفی از جمله معاینه فیزیکی و تصویربرداری تشخیص دهد. همچنین احتمال دارد آزمایش‌های دیگری نیز برای یافتن علت زمینه‌ای آن درخواست دهد.

در طول معاینه فیزیکی، پزشک به مناطقی از بدن شما برای وجود علائم قابل مشاهده نگاه می کند، به خصوص ناحیه مورد نظر یا هر ناحیه ای که احتمال دارد شواهدی از مشکل را نشان دهد. همچنین پزشک از گوشی پزشکی برای گوش دادن به جریان خون در محل مشکوک فیستول استفاده می کند. این به این دلیل است که اختلالات جریان خون ناشی از فیستول های شریانی وریدی، باعث ایجاد صداهای غیرعادی می شوند زیرا خون به جای یک جهت در هر دو جهت حرکت می کند.

در بسیاری از موارد، لرزش جریان خون مختل شده چیزی است که پزشک می تواند با دست خود در نزدیکی فیستول احساس کند. آنها همچنین احتمالا دارد به آرامی بر روی ناحیه فشار وارد کنند زیرا انجام این کار می تواند باعث ایجاد رفلکس شده و ضربان قلب شما را کمی آرام کند که این علامت کلیدی فیستول شریانی وریدی است.

نحوه درمان فیستول شریانی وریدی

اکثر فیستول های شریانی وریدی بسته به علت، اندازه و مکان، قابل درمان هستند. در حالی که درمان فیستول های شریانی وریدی مادرزادی بسیار سخت تر است، اما معمولاً می توان آنها را درمان کرد و مشکلات یا عوارض مرتبط را مدیریت نمود.

بسیاری از افراد مبتلا به این وضعیت، معمولاً به درمان نیاز ندارند. اما اگر خونریزی در محل فیستول شدید باشد یا متوقف نشود، نیاز به ترمیم است. همچنین هنگامی که فیستول یا رگ های خونی درگیر تغییر شکل می دهند، می توانند باعث ایجاد مشکلاتی در بافت اطراف شوند. فیستول می تواند از رسیدن خون به قسمتی از بدن جلوگیری کند یا خون بیش از حد را در قسمتی از بدن نگه دارد. هر یک از اینها می تواند منجر به مشکلات شدید شود و به درمان نیاز دارد.

برای فیستول از چه درمان هایی استفاده می شود؟

رایج ترین روش های درمان فیستول شریانی وریدی عبارتند از:

روش های مبتنی بر کاتتر: این شامل یک دستگاه لوله مانند طولانی است که پزشک شما آن را در یک رگ خونی اصلی (معمولاً نزدیک بالای ران) قرار می دهد. سپس کاتتر را از طریق سیستم گردش خون به محل فیستول هدایت می کند و از داخل، فیستول را ترمیم می کند. این می تواند با بستن فیستول با وسایلی مانند کویل یا استنت یا پر کردن آن با ماده ای به نام چسب سیانواکریلات اتفاق بیفتد.
عمل جراحی: در مواردی که پزشک شما نمی تواند از طریق رگ های خونی از داخل به فیستول برسد، یا اگر فیستول بسیار بزرگ باشد، جراح می تواند مستقیماً به آن دسترسی پیدا کند و آن را ترمیم نماید. او احتمال دارد این کار را با جدا کردن مستقیم دو رگ یا برداشتن یک رگ خونی از جای دیگری در بدن و پیوند آن در محل، برای ترمیم عروق آسیب دیده توسط فیستول انجام دهد.
پرتو درمانی: در برخی موارد، یک راه برای ترمیم فیستول موجود، از بین بردن اتصال است. پرتودرمانی فیستول را دقیقا هدف قرار می دهد و آن را به بافت اسکار تبدیل می کند، بنابراین خون نمی تواند از آن عبور کند.
دارو درمانی: در مواردی که فیستول خطر تشکیل لخته خون را ایجاد می کند، داروهای رقیق کننده خون اغلب مفید هستند. این داروها از مسدود شدن رگ‌های خونی در محل تشکیل لخته‌ها یا حرکت آن‌ها به قسمت دیگری از بدن جلوگیری می‌کنند، جایی که می‌توانند باعث ایجاد شرایط مرگبار مانند حمله قلبی، سکته مغزی یا آمبولی ریوی شوند.

درمان فیستول های مربوط به دیالیز

فیستول های مربوط به دیالیز معمولاً در کانون درمان قرار نمی گیرند مگر اینکه مشکلی با آنها پیش بیاید. در این موارد، جراحی اغلب یک گزینه برای ترمیم آنها است.

نکات پایانی

فیستول شریانی وریدی عارضه‌ای است که می‌تواند تأثیر کمی بر زندگی شما داشته باشد یا اینکه مشکلات قابل توجهی ایجاد کند. همچنین برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی یا نارسایی کلیه، ایجاد فیستول شریانی وریدی توسط جراحی بسیار رایج است، زیرا می تواند برای افرادی که به دیالیز منظم نیاز دارند بسیار مفید باشد. با این حال، آنها می توانند عوارض جدی یا حتی در موارد نادر مرگ ایجاد کنند. خوشبختانه، پیشرفت در تصویربرداری مدرن و مراقبت های پزشکی به این معنی است که این بیماری اغلب قابل درمان است.

فیستول شریانی وریدی چیست؟