گشادی مردمک (میدریازیس) نشانه چیست؟

گشادی مردمک یا میدریازیس (Mydriasis) زمانی رخ می‌دهد که مردمک چشم به طور غیرطبیعی گشاد می‌شود و می‌تواند به دلایل مختلفی مانند مصرف دارو، آسیب‌های عصبی، بیماری‌ها یا نور کم ایجاد شود. این وضعیت معمولا با علائمی مانند حساسیت به نور و تاری دید همراه است.

این وضعیت ممکن است نشان‌دهنده عوامل مختلفی باشد که در این مقاله به بررسی جامع آن‌ها می‌پردازیم.

گشادی مردمک (میدریازیس) چیست؟

مردمک، ناحیه‌ای دایره‌ای شکل در مرکز عنبیه چشم است که نور را به داخل چشم هدایت می‌کند و به بینایی کمک می‌کند. اندازه مردمک توسط دو گروه عضلات کنترل می‌شود: عضلات اسفنکتر که مردمک را کوچک می‌کنند و عضلات دیلاتور که مردمک را گشاد می‌کنند. گشادی مردمک یا میدریازیس (Mydriasis) به وضعیتی گفته می‌شود که مردمک به طور غیرطبیعی بزرگ شده و به نور واکنش مناسب نشان نمی‌دهد.

اندازه طبیعی برای مردمک ها چقدر است؟

اندازه طبیعی مردمک در نور شدید ۲ تا ۴ میلی متر و در نور کم ۴ تا ۸ میلی متر می باشد.

علل گشادی مردمک

گشادی مردمک یا میدریازیس می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که از عوامل طبیعی تا بیماری‌های جدی را شامل می‌شود. در ادامه به بررسی این علل می‌پردازیم:

عوامل طبیعی

نور کم: در محیط‌های تاریک، مردمک برای دریافت نور بیشتر گشاد می‌شود. این فرایند یک واکنش طبیعی و غیرپاتولوژیک است.
هیجان یا ترس: در شرایط استرس یا هیجان، سیستم عصبی سمپاتیک فعال می‌شود و باعث گشادی مردمک می‌گردد.

مصرف داروها

برخی داروها و مواد شیمیایی می‌توانند با تأثیر بر عضلات چشم یا سیستم عصبی مرکزی باعث گشادی مردمک شوند:

آنتی‌کولینرژیک‌ها: داروهایی مانند آتروپین و اسکوپولامین که فعالیت سیستم پاراسمپاتیک را مهار می‌کنند.
مواد مخدر: موادی مانند کوکائین، آمفتامین‌ها و LSD ممکن است منجر به میدریازیس شوند.
داروهای ضدافسردگی: داروهایی مانند فلوکستین یا سرترالین ممکن است تأثیر مشابهی داشته باشند.

آسیب به سر یا بیماری‌های مغزی

فشار داخل جمجمه، خونریزی مغزی، یا تومورها می‌توانند به اعصاب کنترل‌کننده مردمک (عصب سوم جمجمه‌ای) آسیب برسانند. همچنین، آسیب به ساقه مغز در اثر سکته ممکن است موجب اختلال در عملکرد طبیعی مردمک‌ها شود.

بیماری‌های چشمی

آسیب به عنبیه: جراحی چشم، ترومای مستقیم یا بیماری‌های عنبیه ممکن است توانایی تنظیم اندازه مردمک را مختل کنند.
گلوکوم زاویه بسته: این بیماری ممکن است موجب گشادی مردمک در یک چشم شود.

اختلالات سیستم عصبی خودمختار

سندروم‌هایی مانند سندروم هورنر که با عدم تعادل بین سیستم‌های سمپاتیک و پاراسمپاتیک همراه است، می‌توانند باعث گشادی مردمک شوند. همچنین، برخی انواع میگرن ممکن است موجب گشادی موقتی مردمک‌ها گردند.

مسمومیت

مسمومیت با مواد شیمیایی مانند سموم ارگانوفسفات یا مصرف بیش از حد داروهای خاص ممکن است باعث گشادی مردمک گردد.

مشکلات ارثی و ژنتیکی

برخی از شرایط ارثی می‌توانند منجر به گشادی غیرطبیعی مردمک شوند. برای مثال، افراد مبتلا به آنیریدیا (عدم وجود عنبیه) ممکن است دائماً مردمک گشاد داشته باشند.

نشانه‌ها و عوارض همراه میدریازیس

گشادی مردمک ممکن است با علائم زیر همراه باشد:

حساسیت به نور (فتوفوبیا)
تاری دید
دوبینی
درد چشم (در برخی موارد)
کاهش واکنش مردمک به نور

وجود علائم ذکر شده می‌تواند به شناسایی علت زمینه‌ای کمک کند.

تشخیص میدریازیس

تشخیص این بیماری توسط پزشک بر اساس معاینه فیزیکی، ارزیابی علائم همراه و بررسی سابقه پزشکی بیمار انجام می‌شود. مراحل تشخیص شامل موارد زیر است:

بررسی سابقه پزشکی

برای تشخیص این وضعیت، پزشک سؤالاتی درباره علائم بیمار مطرح می‌کند، از جمله اینکه آیا گشادی مردمک ناگهانی یا تدریجی بوده و آیا این وضعیت با درد، تاری دید یا حساسیت به نور همراه است. همچنین استفاده از داروهای خاص مانند قطره‌های چشمی یا داروهای روان‌گردان و سابقه آسیب‌هایی مانند تصادف یا ضربه به سر یا چشم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

معاینه بالینی

در این معاینه اندازه مردمک در هر دو چشم، واکنش مردمک به نور ، شکل و تقارن مردمک‌ها ارزیابی می‌شود. پزشک با استفاده از چراغ قوه، آزمایش نور مستقیم و غیرمستقیم را انجام می‌دهد تا واکنش عصب‌ها به نور را بررسی کند. علاوه بر این، واکنش مردمک به تمرکز روی اشیاء نزدیک نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

آزمایش‌های تخصصی

افتالموسکوپی: برای بررسی شبکیه و عصب بینایی.
MRI / CT Scan : برای تشخیص ضایعات مغزی، تومور یا آسیب‌های عصبی.
تست‌های عصب‌شناسی: برای ارزیابی عملکرد اعصاب جمجمه‌ای.
بررسی فشار داخل چشم: برای رد بیماری گلوکوم.

آزمایش‌های تکمیلی

انجام تست‌های سمپاتیک یا پاراسمپاتیک که با استفاده از داروهای خاص عملکرد اعصاب سمپاتیک یا پاراسمپاتیک بررسی می‌شود. همچنین، آزمایش‌های خون برای شناسایی مسمومیت یا بیماری‌های مرتبط انجام می‌شود.

درمان میدریازیس

درمان این وضعیت به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد:

اگر گشادی مردمک ناشی از داروها باشد، معمولاً با قطع دارو وضعیت بهبود می‌یابد
در مواردی که گشادی مردمک به دلیل آسیب عصبی، تومور یا بیماری‌های مغزی باشد، درمان باید بر اساس علت اصلی انجام شود، که معمولا شامل درمان دارویی ، فیزیوتراپی عصبی یا جراحی برای کاهش فشار داخل جمجمه می شود.
اگر گشادی مردک به دلیل مسمومیت با مواد خاص باشد، درمان شامل پاک‌سازی بدن از سموم و استفاده از ضدسم‌ها یا داروهای خاص برای مقابله با مسمومیت خواهد بود.

مدیریت علائم میدریازیس

در زیر روش‌های مختلفی برای مدیریت علائم میدریازیس معرفی شده است:

استفاده از عینک آفتابی در صورت حساسیت به نور (فوتوفوبیا).
استراحت و کاهش استرس .
استفاده از داروهای ضد درد و ضد التهاب در صورتی که گشادی مردمک با درد چشم یا سردرد همراه باشد.
اگر این وضعیت ناشی از بیماری‌های خاص یا مسمومیت باشد، درمان‌های دارویی تخصصی مانند ضدسم‌ها یا داروهای خاص برای بیماری‌های عصبی یا مغزی تجویز می‌شود.
استفاده از قطره‌های چشم
مراقبت از چشم‌ها و جلوگیری از تحریک‌های محیطی مانند باد یا گرد و غبار ضروری است.

مدیریت علائم میدریازیس باید بر اساس تشخیص دقیق پزشک و علت اصلی انجام شود تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

اگر هر یک از علائم زیر را همراه با گشادی مردمک(میدریازیس) تجربه کردید فورا به پزشک مراجعه نمایید:

سرگیجه، سردرد یا گیجی (نشانه‌های سکته مغزی).
گشادی ناگهانی مردمک که ناشی از تغییر نور نباشد.
مردمک‌ها هنگام تغییر نور تغییر اندازه ندهند.
یکی از مردمک‌ها بزرگ‌تر از دیگری باشد.
گشادی مردمک برای مدت طولانی ادامه پیدا کند.

سوالات متداول

آیا ممکن است یک مردمک بیشتر از دیگری گشاد شود؟

بله، زمانی که یک مردمک بزرگ‌تر از دیگری می‌شود، به این وضعیت آنیزوکوری گفته می‌شود.این وضعیت زمانی رخ می دهد که هر دو مردمک به طور معمول به نور واکنش نشان می دهند اما اندازه آنها بیش از نیم میلی متر متفاوت است. آنیزوکوریا حدود ۲۰ درصد از جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار می دهد.

آیا باید نگران گشاد شدن مردمک هایم باشم؟

گشاد شدن مردمک‌ها(میدریازیس) معمولاً مشکلی جدی نیست و می‌تواند به دلایل مختلفی مانند استفاده از قطره‌های چشمی، تغییرات در نور یا عوامل احساسی مثل استرس و هیجان رخ دهد. اگر مردمک‌ها به طور ناگهانی گشاد شوند و با علائمی مانند سردرد شدید، سرگیجه، تاری دید، یا عدم تغییر مردمک‌ها به نور همراه باشند، می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر باشد و بهتر است فوراً به پزشک مراجعه کنید.

مردمک‌های معمولا چقدر گشاد می‌مانند ؟

مدت زمان گشاد ماندن مردمک‌ها بستگی به علت آن دارد. اگر به دلیل تاریکی یا هیجان باشد، موقتی است. داروها یا مواد مخدر می‌توانند مدت زمان بیشتری مردمک‌ها را گشاد نگه دارند. در موارد پزشکی مانند مشکلات عصبی، ممکن است مدت زمان طولانی‌تری ادامه یابد.

نکات پایانی

گشادی مردمک یا میدریازیس یک نشانه مهم است که می‌تواند ناشی از عوامل ساده مانند نور کم یا مشکلات جدی مانند آسیب مغزی باشد. تشخیص به موقع و درمان مناسب می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کند. آگاهی از این وضعیت و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم غیرطبیعی ضروری است.